Aandacht voor mestkwaliteit en mens in de mestkringloop in zomer 2024

Ongeveer tweehonderd boeren uit Nederland en België deden mee aan de mestwedstrijd. De hoofdprijs, het 'Gouden Giertankje’, zal in september in handen komen van de boer met de mooiste drijfmest. Doel van de Top Mest - Top Bemest Wedstrijd is om kwaliteitsverschillen in mest en de efficiëntie van bemesting onder de aandacht te brengen van boeren, adviseurs, onderzoekers en beleidsmakers. De uitdaging is hoeveel hoogwaardig gras kan worden geproduceerd met slechts 170 kilo stikstof uit kwalitatieve drijfmest en minimale kunstmest.

Het grootste gat in de voedselkringloop is de mens, stelt de organisatie van ‘Give a Shit’ (dit jaar een festivaleditie op 22 juni). „Onze eigen poep en plas zit boordevol kostbare voedingsstoffen die boeren nodig hebben om hun bodem te voeden en duurzaam voedsel te verbouwen. Jouw drol is potentieel voedsel!”, stelt de organisatie. De actie is uitgegroeid tot een jaarlijks fenomeen en leidde in eerdere jaren al tot Kamervragen en in 2023 tot een motie van CDA-Kamerlid Derk Boswijk om de mogelijkheden te onderzoeken om menselijke mest terug te brengen in de bodemkringloop.

Bij de zomeracties slaan verschillende organisaties de handen ineen: CO2L Farming, Stichting Rondgang (Broodje Poep) en Sympony of Soils. Zowel boeren en andere agrarische ketenpartners als burgers zijn in deze organisaties vertegenwoordigd.

Gestelde doelen

Overigens hebben de Nederlandse en Europese overheden al doelen gesteld voor verschillende onderdelen van de kringloop. De Farm to Fork Strategy wil naar een halvering van nutriëntenverliezen uit de kringloop. Vanwege de eindigheid van ruwe grondstoffen wil de Europese Commissie ook het gebruik van eindige, ruwe grondstoffen als fosfaat en kali halveren. De grootste uitdaging is 95 procent benutting van fosfaat, kalium en micronutriënten uit veevoer, meststoffen en voedingsmiddelen in 2050. Nu verdwijnt nog bijna 100 procent van de nutriënten uit menselijke voeding in het riool en keert dit niet terug naar de bodem. Het Ministerie van Landbouw zegt in het Realisatieplan Kringlooplandbouw dat het cruciaal is om nutriënten uit humane en dierlijke ontlasting terug te winnen.

Een belangrijke drijfveer om de kringloop te sluiten is het milieu, maar het economische belang weegt op termijn zwaar mee. Nu komt nog veel kali uit Rusland en fosfaaterts uit Marokko. De schaarste aan deze grondstoffen, oplopende prijzen en de politieke instabiliteit die dit kan veroorzaken wegen mee in de beleidskeuzes.

SOS en medeorganisatoren van de kringloopacties spreken van verschraling van de bodems door een eenzijdige focus op de hoofdelementen bij bemesting. Ondertussen gaat, naast de hoofdelementen, een enorme hoeveelheid sporenelementen de kringloop uit via het riool. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat we in Nederlands jaarlijks 35 miljoen kilo fosfaat, 110 miljoen kilo stikstof en 34,5 miljoen kilo kali verloren laten gaan. Dit spoelen we met zijn allen gewoon door in de wc, schrijven de organisatoren.

Bij stikstof speelt naast de eenzijdige voeding van bodem en planten ook het hoge energiegebruik om stikstofkunstmest te maken een rol. Dit drijft de milieubelasting op en zo stijgen de kosten voor boeren. SOS zegt dat het verdwijnen van de derogatie kan leiden tot meer kunstmeststikstof gebruik. Strenge regelgeving drukt volgens Theo Mulder van Mulder Agro zwaar op de kleinere en middelgrote familiebedrijven in de landbouw. Mulder vreest dat er binnen enkele jaren al veel familiebedrijven zullen omvallen. Hij roept op tot koerswijziging: „Laten we samen met de middelgrote boeren in gesprek gaan over hoe zij en door middel van kringlooplandbouw een gezond en duurzaam bedrijf kunnen bouwen.”