'Hoge opbrengst wintertarwe met lage kosten'

De familie Waalkens in Nieuwolda boert op een historische Oldambtster boerderij, gebouwd in 1850. “Wij zijn de vijfde generatie”, zegt Hein Waalkens, die samen met zijn broer Lenus in maatschap zit. De broers namen in 1998 het bedrijf van hun ouders over en zij verzetten het meeste werk op het akkerbouwbedrijf. “Maar in de oogsttijd van half juli tot en met half augustus springen onze kinderen en vrouwen bij en zijn we een echt familiebedrijf.”

De maten bewerken 230 hectare zware zeeklei (gem. 60% afslibbaar). Ze telen 155 hectare wintertarwe, 31 hectare koolzaad, 27 hectare wintergerst, 7 hectare luzerne en 7 hectare agrarisch natuurbeheer. De eis van 4% niet productief wordt ingevuld met 3 hectare akkerranden en bufferstroken.

Wintertarwe is de hoofdtak

Wintertarwe is in het Oldambt op veel bedrijven de hoofdtak, zo ook bij Waalkens. “Maar we hebben ook al jaren koolzaad in het bouwplan voor de nodige vruchtwisseling. En vanwege de positieve effecten op de bodemgezondheid, waardoor wintertarwe als volgteelt na koolzaad hogere opbrengsten oplevert. Dit jaar zijn we begonnen met het telen van luzerne voor extra punten in de ecoregeling om goud te halen en om duist te bestrijden.

Dit jaar is het wintertarweras SU Shamal nieuw in het bouwplan. De maatschap teelt daarnaast nog Chevignon en twee andere wintertarwerassen. Ze verschillen in vroegheid voor oogst- en risicospreiding. “We streven ernaar om 2/3 van onze wintertarwe af te zetten als baktarwe. SU Shamal en Chevignon zijn daar geschikt voor. Dat kan een plus in de prijs opleveren.”

Het Groningse akkerbouwbedrijf is 100 procent ingericht op de teelt van granen, koolzaad en luzerne. “We willen zoveel mogelijk arbeid in eigen beheer doen. De loonwerker komt alleen om drijfmest uit te rijden met de sleepslang in wintertarwe en -gerst. En voorafgaand aan inzaai van koolzaad. Afgelopen seizoen was dat erg lucratief, omdat er een groot aanbod drijfmest was. Het mes snijdt aan twee kanten. Met drijfmest voeren we N, P en andere mineralen aan en we besparen op kunstmestkosten.”

Altijd in voor iets nieuws

Maatschap Waalkens is altijd in om iets nieuws te proberen. “We houden de veredeling van nieuwe graan- en koolzaadrassen goed in de gaten en kijken hoe die het doen in onderzoek. Bij goede resultaten proberen wij die ook uit op ons bedrijf. Zoals het nieuwe wintertarweras SU Shamal”, vertelt Waalkens. “We hebben regelmatig proefvelden op onze percelen. Zoals nu ook een proefstrook met gecoate koolzaadrassen van Limagrain om te kijken of de begingroei met de coating hoger is.” Waalkens doet ook ervaring op met LG Zorica, een wintergerst van Limagrain. “Dit ras gaf in 2023 op proefboerderij Ebelsheerd de hoogste opbrengst. Zo blijven we elke keer zoeken naar de optimale rassen voor ons bedrijf, ook qua rendement.”

Waalkens heeft 25 hectare SU Shamal op tijd kunnen zaaien. In de tweede week van oktober 2023 onder goede omstandigheden. Dit vroegrijpe ras heeft met name tegen meeldauw en bruine roest hoge resistenties. “Wij hopen dat deze beloftes er dit seizoen ook uitkomen”, zegt Waalkens. “Een ander pluspunt is dat Shamal onder ideale teeltomstandigheden ook een hoger hectolitergewicht heeft en daarmee geschikt is voor baktarwe.”

In de derde week van mei staat Shamal er mooi egaal bij en is de aar er net uit. “Door de warme winter bleef de groei er goed in. We verwachten dan ook op tijd te kunnen oogsten dit jaar, zo rond eind juli.” De Groningse teler kan nu nog weinig zeggen over de opbrengst en kwaliteit van dit ras. Wat hem wel opvalt is dat de bovenste vier bladeren langer groen blijven. “Dat levert de plant meer energie en opbrengst op. Bij andere rassen zie ik vaak dat alleen de bovenste twee bladeren groen blijven. De aar verschijnt ook duidelijk eerder dan bij andere tarwerassen. En ik zie wat meer ruimte tussen de pakjes, waardoor dit ras beter afdroogt en daardoor wellicht minder gevoelig is voor aarfusarium.”

Nauwkeurig bemesten en stikstofbinders

Omdat alle percelen van Waalkens in een van de aangewezen NV-gebieden liggen, moet de stikstofgift in 2025 met 20% omlaag. “Dat heeft een grote impact op de opbrengst en kwaliteit van granen als we de lagere N-gift niet compenseren. Daarom gaan we natuurlijke meststoffen gebruiken, producten die stikstof uit de lucht binden. Op papier hebben we dan 30 kilo minder N per hectare nodig. Daarnaast passen we plaatsspecifieke bemesting toe op een steeds groter areaal wintertarwe. Dat gebeurt al op 115 hectare wintertarwe op basis van grondmonsters, satellietbeelden en taakkaarten. Waar meer gewas staat, spuiten we iets meer dan op plekken waar minder tarwe staat. Vroeg in het seizoen doen we dit met bemesten omgekeerd. Het zorgt voor een egaler gewas en het bespaart meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. En niet onbelangrijk: plaatsspecifiek werken, levert ook extra punten op in de ecoregeling en dus extra premie”, zegt Waalkens.

De maten zijn kritisch op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en zoeken alternatieven. “Producenten van middelen hebben proefvelden voor onderzoek naar alternatieven voor chemische bestrijding. We letten goed op de resultaten van die proeven om te kijken wat toepasbaar is voor ons bedrijf. Om te bepalen op welk moment spuiten echt noodzakelijk is, werken we met een beslissingsondersteunend systeem en externe advisering.” In het natte voorjaar is in SU Shamal wintertarwe twee keer gespoten met groeiregulatoren. “Het is op papier een lang ras, met groeiregulatie sturen we op meer stevigheid, zodat de tarwe tot aan de oogst goed blijft staan. We moeten nog ondervinden of we een of twee keer een groeiregulator moeten toepassen.”

Opbrengsten en afzet

Op de combine van Waalkens zit een opbrengstmeter, zodat de maatschap weet wat ze binnenhalen. “We bepalen per ras het hectolitergewicht, waarmee we de opbrengstmeter goed kunnen instellen.” De vijfjarige gemiddelde opbrengsten van de wintertarwe en wintergerst van Waalkens liggen op 10,5 ton en van koolzaad rond 5 ton. De wintertarwe gaat deels naar Agrifirm en wordt deels geleverd aan een commissionair. Het Groningse akkerbouwbedrijf heeft opslag voor in totaal 2.200 ton granen en koolzaad. “We slaan alle granen en koolzaad zelf op in eigen silo’s en drogen het. We slaan de bak- en voertarwe apart op in verschillende compartimenten van onze opslag. Dat werkt handig bij aflevering.”

In 2023 viel de kwaliteit van wintertarwe in het algemeen tegen door slechte weersomstandigheden rondom de oogst. “Zodra tarwe in de aar zit, zo rond 1 juni, heb je daarna zonnig en droog weer nodig en ook rondom het oogsten. Vorig jaar verliep de oogst moeizaam. We hadden door te veel neerslag rondom de oogst last van schot, waardoor het hectolitergewicht lager uitviel. Daardoor ging 2/3 als voertarwe weg. We hopen nu op een beter seizoen, zodat we onze baktarwerassen als baktarwe kunnen afleveren. Maar helaas hebben we weinig grip op het weer, dus dat blijft voorlopig afwachten.”

Zesde generatie

Albert, de oudste zoon van Hein, is de opvolger van het Oldambtster akkerbouwbedrijf. “Ik ben nu 63 en hij is 25 jaar. “Voor ons lag de focus altijd op de graanteelt en onze mechanisatie is hierop gericht. We hebben geen bietenquotum en zijn niet ingericht op andere teelten zoals uien. Het is mogelijk dat Albert andere keuzes maakt. Ik blijf met mijn broer in elk geval het akkerbouwbedrijf ondersteunen, zo lang wij dat kunnen. En ook omdat we genieten van werken op het land”, zegt Hein.