Minder gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater

Het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst is niet gehaald, aldus het CLO. Om ecosystemen te beschermen tegen nadelige effecten van gewasbeschermingsmiddelen moet in de Nederlandse wateren worden voldaan aan de normen voor waterkwaliteit zoals vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn Water kent twee normen. De eerste is een norm voor chronische blootstelling van waterorganismen in het oppervlaktewater (jaargemiddelde). De tweede is een norm voor acute blootstelling.

90 procent minder

De KRW schrijft voor dat aan beide normen moet worden voldaan. Het doel is om het aantal gemeten overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen in de periode 2021-2023 met 90 procent te verminderen ten opzichte van de referentieperiode 2011-2013. Voor de periode na 2023 zijn doelstellingen vastgelegd in het uitvoeringsprogramma bij de Toekomstvisie gewasbescherming 2030 (LNV 2020). In dat stuk staat onder andere dat in 2027 de doelen van de KRW moeten zijn gehaald. Daarnaast mogen er in 2030 nagenoeg geen emissies van gewasbeschermingsmiddelen meer plaatsvinden. Voor de evaluatie van het gewasbeschermingsbeleid is een specifiek meetnet ingericht, het Landelijk Meetnet Gewasbeschermingsmiddelen (het LM-GBM).

Het meetnet bevat 96 vaste punten, die zodanig zijn gekozen dat ze met grote waarschijnlijkheid worden beïnvloed door één specifieke teeltgroep. ‘Het aantal overschrijdingen van de norm voor chronische blootstelling is sinds de referentieperiode 2011-2013 met ongeveer 45 procent afgenomen, het aantal metingen waarbij de norm voor acute blootstelling wordt overschreden is tegelijkertijd met circa 60 procent afgenomen (trend overschrijding milieukwaliteitsnormen)’, aldus het CLO.

Doel niet gehaald

‘Het aantal overschrijdingen lag in de periode 2020-2023 ruim boven het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst (90 procent minder normoverschrijdingen in 2021-2023 ten opzichte van 2011-2013)’, vervolgt het CLO. ‘Het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst is niet gehaald. Omdat de afname van het aantal normoverschrijdingen sinds 2018 stagneert, is een aanzienlijke beleidsinspanning nodig om de doelen van de KRW te halen.’

Op meetlocaties bij kassen, boomkwekerijen en bollenvelden worden de meeste normoverschrijdingen aangetroffen. Op alle meetlocaties wordt de norm voor minder dan 10 procent van het totaal aantal stoffen overschreden, aldus het CLO. ‘Ten opzichte van eerdere jaren is dat een verbetering: in 2020 werd op een aanzienlijk aantal locaties de norm nog voor meer dan 10 procent van het aantal stoffen overschreden. Dit betekent dat een stofgerichte aanpak gericht op de meest vervuilende stoffen perspectief biedt.’

Toelatingscriterium overschreden

Een belangrijke oorzaak van de gemeten normoverschrijdingen is dat het toelatingscriterium voor gewasbeschermingsmiddelen in het algemeen soepeler is dan de waterkwaliteitsnormen volgens de KRW, aldus constateert het CLO. ‘Naast de KRW-normen, worden echter ook de toelatingscriteria veelvuldig overschreden. Dit kan erop duiden dat stoffen niet altijd volgens het voorschrift worden gebruikt, maar er zijn ook tekortkomingen in de nationale toelatingsprocedure. Die houdt namelijk in tegenstelling tot Europese procedures geen rekening met uitspoeling van gewasbeschermingsmiddelen via de drainpijp en via oppervlakkige afspoeling.’

Tussentijdse herbeoordeling

Om structurele overschrijdingen van het toelatingscriterium aan te pakken heeft het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) op 1 november een nieuwe beleidsregel ingesteld. Volgens deze beleidsregel komen gewasbeschermingsmiddelen op basis van actieve stoffen die het toelatingscriterium structureel overschrijden in aanmerking voor tussentijdse herbeoordeling. Vooralsnog geldt dit niet voor de KRW-normen, omdat hiervoor nog geen juridische grondslag is.