Vooruitkijken met bodem: rekening houden met klimaat, water en nutriëntenkringloop

Doemscenario’s, verboden en knellende regels leveren geen inspiratie op voor de boer, is de boodschap van Hoogendijk. Daar waar klimaat, waterkwaliteit, stikstof en biodiversiteit onderwerp van gesprek zijn, mag wat meer aandacht voor de rol van de boer zijn in positieve zin, betoogt hij. „Zeg bijvoorbeeld ‘mest is een waardevolle grondstof’. Stimuleer boeren die goed voor onze bodem willen zorgen.”

Een voorbeeld van goede actie is volgens Hoogendijk de algemeen aanvaarde rol van groenbemesters als serieuze teelt in het bouwplan bij telers. Dat de sector het gebruik van groenbemesters en vanggewassen omarmt, past bij het belang voor de boer en de maatschappelijke wens om goed voor de bodem te zorgen en uitspoeling te beperken.

Akkerbouwer Klaas Schenk uit Noord-Holland besloot enkele jaren geleden juist vooruit te kijken met water in een veranderend klimaat. Op zijn bedrijf in Anna Paulowna ‘vangt’ hij meer water op dan hij voor de teelt nodig heeft. Ondergrondse opslag en een bassin van duizend kuub water maken hem ongevoelig voor droge periodes. Het was een grote investering, waarvoor hij een groot deel van zijn bedrijf eerst verkocht. Kleiner en minder afhankelijk boert hij nu verder. Door de verkoop van grond kon hij snel de verandering doen, zonder afhankelijk van leningen te zijn.

Schenk denkt dat andere boeren ook stapsgewijs kunnen werken met onderdelen van een plan om het water beter te managen. „We zijn in Nederland verwend met voldoende water. Inspiratie voor mijn plan deed ik op bij mijn reizen”, legt Schenk uit. Hij denkt dat verdroging en verzilting de toekomst van de Nederlandse landbouw gaan veranderen.

Vooruitkijken en samenwerken aan toekomstbestendig waterbeheer op landbouwbodems en aan een gesloten nutriëntenkringloop zal goede afspraken en samenwerkingsstructuren nodig hebben. Minder kunstmest, minder dierlijke mest en schaarste aan bepaalde elementen maakt de noodzaak groter om diep na te denken over behoud en recycling van elementen in de landbouw- en voedselketen. Hoogendijk: „Het grootste gat in de kringloop? Daar zit u zelf op!” Teruglussen na consumptie door mensen wordt belangrijker, naarmate de schaarste aan plantenvoeding groter groeit.

BodemBoost

Als BodemBoost geeft Schenk de vertegenwoordigers van het landbouwministerie mee om goed naar de boeren te luisteren. „Voor veel boeren is het een knelpunt geworden om of de bodem of het gewas te voeden. Kies je voor opbrengst of voor de bodem weerbaarder maken?” Schenk doelt erop dat er buiten bemestingsruimte genoeg mogelijkheden moeten bestaan voor bodemverbeteraars. Kortetermijngewin komt anders hard terug op de lange termijn doordat bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit, bodemwaterhuishouding en bodembewerkbaarheid slechter worden bij verwaarlozing van langetermijnzorg voor de bodem. Meet liever voor en na de teelt om daarmee vast te stellen wat de grond nodig heeft, stelt de akkerbouwer.

Veehouder Noortje Krol uit Heeswijk-Dinther zou als BodemBoost mee willen geven dat vlinderbloemige gewassen een extra stimulans krijgen. Volgens haar zijn ontwikkelingen in de teelt nodig voor risicoverlaging en opbrengstverhoging en kan de veredeling nog een inhaalslag maken. Vlinderbloemige gewassen binden stikstof voor zichzelf en de volgteelt.

Hoogendijk hoopt dat de landbouw met fossielvrije vormen van (kunst)mest het energiegebruik ten bate van het klimaat kan verlagen en denkt dat het goed is dit te stimuleren vanuit de overheid. „Misschien kunnen we in tien jaar de hele Nederlandse landbouw wel fossielvrij maken”, zegt hij. „Het heeft veel impact op het klimaat.”