Column: Michiel van Andel: Kritiek op rol EFSA in onderzoek naar glyfosaat discutabel en misleidend

Deze artikelen wekken sterk de indruk dat EFSA ongeloofwaardig is, aan vriendjespolitiek doet en op de een of andere manier alleen staat in haar zienswijze dat glyfosaat veilig is om te gebruiken als gewasbeschermingsmiddel. Ook kan de minder goed oplettende lezer de indruk krijgen dat glyfosaat is toegelaten op basis van 12 studies waarvan de helft waarschijnlijk fraudulent is.

De alinea die me het meest stoorde en die feitelijk ook nog eens onjuist of minimaal enorm misleidend is, is deze: ‘EFSA handhaaft intussen zijn standpunt dat glyfosaat niet kankerverwekkend is voor de mens. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) en andere internationale organisaties beweren het tegendeel. Deze laatste organisaties baseren zich op het oordeel van onderzoekers die wel in erkende laboratoria werkzaam zijn.

Buitenbeentje

De journalist verwart het IARC (International Agency for Research on Cancer) met de WHO. De WHO is niet hetzelfde als de IARC. IARC is een semi autonoom kankeragentschap dat opereert onder de vlag van de WHO. Anders dan in het artikel wordt beweerd, zijn het juist de WHO en de FAO die hun experts na de IARC-classificatie, dat een buitenbeentje was, opnieuw naar glyfosaat hebben laten kijken. Zij kwamen tot de conclusie, net als de ‘nationale Ctgb’s’ van landen als Canada, Verenigde Staten, Korea, Australië, Duitsland, Nieuw-Zeeland, Japan dat het heel onwaarschijnlijk is dat glyfosaat bij mensen kanker veroorzaakt. Deze landen hebben nota bene glyfosaat allemaal opnieuw beoordeeld na IARC, en rekening gehouden met zijn bevindingen.

Het is al erg genoeg dat bepaalde fracties in Europa en Den Haag bezig zijn om beoordelingen door experts te bagatelliseren als ‘ook maar een mening’ en EFSA en andere onafhankelijke beoordelingsinstanties onterecht neer te zetten als schoothondje van de industrie. Erger wordt het wanneer zelfs de journalisten hun huiswerk niet meer doen en vooringenomen feitelijk onjuiste stukken gaan schrijven.

Wat we ook niet lezen in het artikel is de reactie van EFSA zelf. Die zegt dat slechts 3 studies niet GLP (good laboratory practice) waren. Eén van deze 3 studies is helemaal niet meegenomen in de beoordeling van glyfosaat. De 2 anderen waren eerder al wetenschappelijk erkend. Bovendien, zo zegt de EFSA, wordt in de bijlages van haar advies om glyfosaat toe te laten duidelijk omschreven wat de wetenschappelijke sterkte is van de verschillende studies, en wordt niet elke studie even zwaar meegewogen.

Het lijkt erop dat dit weer al een grote storm in een klein glas water is. Wat mij verbaast is dat Bart Steas (groene Europarlementariër in Europa) en zijn kompanen alleen deze 12 studies opgevraagd hebben, terwijl er honderden meer zijn. Ik vermoed dat ze deze veelal wat oudere studies met opzet hebben uitgekozen, omdat ze bij deze studies vermoedden of hoopten dat er procedureel misschien wat op aan te merken was. Hoewel het natuurlijk belangrijk is dat EFSA een hoge standaard handhaaft en hoewel het mogelijk is dat ook EFSA een fout maakt, verandert dat niks aan de brede wetenschappelijke consensus omtrent de veiligheid van glyfosaat. Het lijkt erop dat voor politiek gewin alles geoorloofd is. Het is dit soort praktijken waarbij er heel bewust van een mug een olifant wordt gemaakt om twijfel te zaaien betreffende de expertise en onafhankelijkheid van EFSA en andere regulerende instanties die ervoor zorgen het publiek op een gegeven moment het vertrouwen verliest en populisten en activisten letterlijk de macht grijpen. Dat zien we al gebeuren en daar is uiteindelijk niemand bij gebaat.

IARC en dubieuze praktijken

Wat zou het toch mooi zijn als een journalist zoals de schrijver van het stuk op Akkerwijzer even wat dieper zou graven in plaats van het ogenschijnlijk klakkeloos overpennen wat NGO’s en politici in Brussel hem op een presenteerblaadje geven. Als journalisten hun werk zouden doen dan zouden ze zien dat niet de EFSA maar juist het IARC de enige is die tot dubieuze besluiten komt, zoals bij glyfosaat:

De manier waarop men (IARC) koos voor glyfosaat als te onderzoeken stof, de timing ervan. Het bewust weglaten van studies die glyfosaat vrijpleiten. Het niet meenemen van zeer sterk bewijs dat glyfosaat geen verhoogde kankergevallen gaf bij de groep mensen die er het meest aan werden blootgesteld. (AHS, Agricultural Health Study onder 50.000 pesticiden gebruikers in de VS) Terwijl men wel op de hoogte was van dit bewijs. Christopher Portier die er eerst voor zorgde dat glyfosaat op de agenda van het IARC kwam en die vervolgens zichzelf naar binnenwerkte bij de IARC-werkgroep betreffende glyfosaat als zijnde externe speciale adviseur (terwijl de man nul expertise had op gebied van glyfosaat). Dezelfde week bij het naar buitenkomen van het oordeel van de groep tekende deze meneer Portier een lucratief contract ter waarde van 160.000 euro om als expert op te treden in de rechtszaken die werden opgestart in Amerika. Rechtszaken dus puur en alleen op basis van de georkestreerde IARC-uitkomst. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Het zou goed zijn als het brede publiek ook deze zeer relevante dingen weet.

Slager keurt zijn eigen vlees?

Vaak wordt geroepen door bepaalde belanghebbenden (NGO’s en politiek) dat de veiligheidsstudies omtrent glyfosaat gemanipuleerd en onbetrouwbaar zijn, omdat ze gedaan zijn door de producent van het product zelf. Het is nu eenmaal de regel, en gelukkig maar als je het mij vraagt, dat je in Europa en ook in Amerika, voordat je een product op de markt brengt, moet kunnen aantonen dat het veilig is. Dat geldt als je een auto wilt produceren en verkopen, zo geldt dat ook als je medicijnen of gewasbeschermingsmiddelen wilt verkopen. Als ik iets op de markt wil brengen, moet ik aantonen dat het veilig is en ook de kosten die daarmee gepaard gaan ophoesten. Om dat aan te tonen zijn er allemaal regels waaraan de studies die de veiligheid moeten aantonen moeten voldoen.

Het is natuurlijk prima als je een probleem hebt met dit systeem. En misschien moet het ook wel anders. Maar in mijn ogen moet het in principe niet uitmaken wie de studie doet, zo lang de studie maar volgens de vastgestelde regels wordt gedaan, zodat door derden getest kan worden of de resultaten valide en reproduceerbaar zijn.

We zien ook steeds meer NGO’s en activisten die zelfs studies laten uitvoeren, heel dikwijls zonder zich aan de goede GLP-praktijken te houden. Vaak worden de resultaten van deze studies klakkeloos overgenomen in de media. Vervolgens wordt dezelfde studie gedaan door andere partijen en blijken de resultaten niet reproduceerbaar. Het kwaad is al geschied, de hele goegemeente is met behulp van de media weer op het verkeerde been gezet. Ik ben blij met een EFSA en met vastgestelde GLP-praktijken. Dit systeem maakt de kans op fouten zo ontzettend veel kleiner.

Samenvattingen van de gepubliceerde studies maken altijd deel uit van het rapport van het beoordelen of een product veilig is. Volkomen logisch dus dat er in een beoordelingsrapport van de EFSA of BfR (Duitse Ctbg) 1 op 1 tekst is overgenomen uit studies van de industrie. Het gaat hier namelijk over verplicht in het rapport opgenomen samenvattingen van de studies die beoordeeld zijn. Om dit te framen als zijnde plagiaat is niet alleen oneerlijk, maar ook nog eens geheel bezijden de realiteit.

Tijd voor minder rookgordijnen en meer feiten

Het is niet gek dat NGO’s en delen van de politiek constant bezig zijn om experts van bijvoorbeeld EFSA en BfR neer te zetten als marionetten van de industrie. Hun doel is simpelweg het volledig laten eroderen van vertrouwen in zulke instanties, zodat ze zelf hun eigen waarheid kunnen verkondigen. Zonder experts is iedereen een expert en gaan we naar een situatie zoals al werd beschreven 2500 jaar geleden toen Protagoras tegen de jonge Sokrates zei: ‘Wat voor u waar is, is waar voor u, en wat voor mij waar is, is waar voor mij.” Kortom iedereen zijn eigen waarheid.

Dat is allemaal leuk en aardig maar met wetenschap heeft dat niks te maken. En het gevolg is dan misschien politiek gewin en macht, maar uiteindelijk mondt het uit in complete chaos.

Voor wetenschap zijn regels opgezet. En het doel daarvan is dat, als je stoffen test, de tests die jij doet ook herhaald kunnen worden (reproduceerbaarheid). Als bij herhaling dezelfde uitkomst tevoorschijn komt, dan wordt de kans groter dat je eerdere uitkomst klopt. Als je die proef door verschillende mensen en instanties duizenden keren opnieuw uitvoert met telkens dezelfde uitkomst, dan is de kans heel groot dat de uitkomst klopt of, zoals in dit geval, dat de stof veilig is. En dat is de enige manier waarop we wetenschappelijk vooruitkomen. Wetenschap toepassen volgens vaste protocollen en regels, zodat je proef reproduceerbaar wordt en de hypothese kan worden getest door andere wetenschappers en onafhankelijke instanties.

Het is hoog tijd dat journalisten de opgeworpen rookgordijnen en ‘conspiracies van Bart Steas en de zijnen samen met de samenwerkende NGO’s, niet meer zo’n groot podium geven. Hoog tijd ook dat journalisten zelf onderzoek doen. Zeker als het gaat over deze door belangengroepen tot controversiële onderwerpen geworden thema’s, zoals glyfosaat.