Opinie Geert Staring: Fraudezaken hebben pootgoedsector in 2019 wakker geschud

De vaststelling dat enkele van de grootste pootgoedbedrijven in Midden- en Zuid-Nederland zich bezighielden met malafide praktijken bracht internationaal een schokeffect teweeg en heeft zelfs tot kritische Kamervragen geleid. Het heeft de pootgoedsector in 2019 wakker geschud en doen realiseren dat vertrouwen te voet komt maar ook te paard kan gaan.

Ruim 80 procent van de pootgoedproductie gaat de grens over. Aan het imago dat Nederland voorop loopt in kwaliteit is decennialang door de gehele keten zorgvuldig samen gewerkt. Het kan en mag niet zo zijn dat enkele a-sociale spelers binnen aardappelkolom de positie en daarmee de broodwinning van een heel gezonde sector in gevaar brengen. Daarom is het goed dat er, hoe pijnlijk dan ook voor de directbetrokkenen en eigen aandeelhouders, hard wordt opgetreden tegen valsspelers. Tegelijkertijd heeft 2019 meer dan ooit aangetoond dat de pootgoedsector in staat is transparant te zijn en zelfreinigend op te kunnen treden en daarbij zichzelf internationaal niet ontziet.

Het kan en mag niet zo zijn dat enkele a-sociale spelers de positie van een heel gezonde sector in gevaar brengen

Dat roept direct de vraag op of het dan zo’n rommeltje is binnen de Nederlandse pootaardappelsector. Volgens sommigen was het niet verstandig de vuile was buiten te hangen. Anderen stelden dat het systeem daarmee juist heeft aangetoond wel te werken (fraudeurs zijn immers tegen de lamp gelopen) en zagen daarin de kracht van de sector en dat deze, zeker in Nederland, durft in te grijpen en maatregelen durft te treffen als blijkt dat er gaten in het controlesysteem zitten. Zo heeft de NAK maatregelen getroffen op bedrijven waar zowel pootgoed als consumptieaardappelen worden geteeld en krijgen meer en meer buitendienstmedewerkers van de handelshuizen toezichthoudende taken toebedeeld. Ook de rol van de automatisering wordt groter om manipulatie van input van data tegen te gaan. Tenslotte zal door handelshuizen in 2020 maar ook door toezichthoudende instanties meer en meer van algoritmen gebruik gemaakt worden om extremen eruit te lichten om daar vervolgens extra aandacht aan te geven.

Breeders Trust is internationaal actief. In Nederland is de controle en handhaving over het algemeen goed geregeld en bestaat er een uitstekende samenwerking tussen het bedrijfsleven en de overheid (lees NAK en NVWA). De kracht van de Nederlandse pootgoedsector mag dan óók afgemeten worden aan deze uitstekende publiek-private samenwerking.

Daar hoort echter ook bij dat men elkaar af en toe eens goed de waarheid zegt, bijvoorbeeld waar het gaat om de internationale samenwerking in de opsporing van inbreuk op Kwekersrecht of internationale fraude (bijvoorbeeld met vervalste certificaten of consumptie dat internationaal als pootgoed verhandeld wordt). Doordachte fraude houdt nu eenmaal vaak niet op bij de landsgrens. Eenduidig beleid door de NVWA waar het gaat om de toepassing van regels (in België werden uit Nederland afkomstige aardappelen zonder certificaat opgerooid, terwijl ontraceerbare aardappelen in Nederland afkomstig van hetzelfde malafide bedrijf in de grond konden blijven zitten), mag de landbouwsector verlangen van zijn overheid. Dat is nu eens geen kwestie van geld, maar van voldoende communiceren en afstemmen van internationale autoriteiten onderling en van correct omgaan met de belangen van ‘Nederland-Aardappelland-BV’. Dat moet in 2020 echt beter.

Doordachte fraude houdt nu eenmaal vaak niet op bij de landsgrens

Is het in Nederland dan zoveel slechter dan in het buitenland gesteld? Breeders Trust is slechts in beperkte mate actief in Nederland, juist omdat het hier goed geregeld is. De uitdagingen in landen om ons heen zijn vele malen groter waar het gaat om de kwekersbelangen tot hun recht te laten komen. In Duitsland bijvoorbeeld zijn we met elkaar bezig een systeem op te zetten opdat veel meer royalties voor het gebruik van Farm Saved Seed binnengehaald worden. Automatisering en slim gebruikmaken van algoritmen zal de sector daar in hoge mate van dienst zijn. Dit zal naar verwachting een blauwdruk opleveren voor andere landen zowel binnen (zoals Polen) als buiten de EU (Turkije), waar de handhaving van het Kwekersrecht en de aanpak van fraude met pootgoed nog in de kinderschoenen staat.

Genoeg uitdagingen voor 2020 en de jaren daarna dus...