Mengteelt: meer eiwit in graan door combinate met peulvrucht

Peulvruchten lenen zich goed voor de teelt in combinatie met graan, legt Boki Luske van het Louis Bolk Instituut uit op de BioBeurs 2020. Ze gaf een workshop op de beurs samen met de telers Arjen van Buuren en Jan Rombouts. De ervaringen met deze mengteelten laten in de praktijk zien dat de peulvrucht extra aangezet wordt tot het binden van stikstof. Een graan blijft gedurende de hele teelt wortelgroei ontwikkelen en gebruikt de extra stikstof in het systeem. Volgens Luske kan dat enkele procenten meer eiwitgehalte in het graan opleveren.

Peulvruchten passen in de eiwittransitie. Toch is het doorelkaar telen van graan en peulvruchten een nieuwe ontwikkeling. Als veevoer is het samen te telen en te oogsten, eventueel als gehele plant silage, maar de mengteelt roept ook vragen op. Die gaan over het tegelijk zaaien van zaden van verschillende maat en over het oogsten van producten die niet tegelijk de optimale rijpheid hebben. Strokenteelt is in dat opzicht eenvoudiger, maar, zegt Luske, het grote voordeel in eiwitproductie blijft weg als je de planten niet echt doorelkaar zet.

Zaaien en oogsten

Bij het zaaien vertellen de telers te kiezen voor de middenweg in zaaidiepte. De 5 of 6 centimeter zaaidiepte is voor gezaaide bonen wat ondiep en voor het graan juist aan de diepe kant. In de praktijk zien de telers echter een goede opkomst. Het risico van ongelijk afrijpen is te ondervangen met een wat later afrijpende graansoort, die de teler ook nog twee weken langer laat staan en een vroege peulvrucht. De combine blijkt goed genoeg af te stellen te zijn om boon en graan tegelijk binnen te halen. Rombouts werkt met zomerveldboon en zomertarwe. „Voordeel is dat bemesting niet nodig is, dat het onkruid goed onderdrukt wordt en dat het biodiversiteit oplevert. Ik gebruik het als eiwitbron in het kippenvoer. Mijn BD-bedrijfsvoering vraagt om 50 procent eigen voerproductie.” Van Buuren heeft als pachter van Natuurmonumenten ook meer biodiversiteit als bedrijfsdoel. Daarom heeft hij wel twintig gewassen in zijn bouwplan en werkt hij ook al met strokenteelt en bloemenranden.

Om de teelt te vergemakkelijken gebruikt Rombouts een tarweras met een lang stro, om de bonen niet boven het graan uit te laten groeien. Hij haalt opbrengsten van 7.500 en 7.800 kilo per hectare in de afgelopen twee jaar met daarin 55 procent tarwe en 45 procent bonen. Hoewel hij wat geduld heeft met oogsten, is de boon toch nog relatief vochtig vergeleken met het graan. Drogen in de kisten blijkt goed te werken. De lucht zuigt er gemakkelijk door en hij heeft de indruk dat het hele droge graan de bonen ook sneller laat drogen. Van Buuren had in 2019 te maken met te droge weersomstandigheden op zijn zandgrond bij Lochem. „De oogst viel daardoor wat tegen, omdat het noodrijp werd.” Hij teelt triticale en veldboon in de mix. De triticale leverde 1,3 ton op en de veldboon 2,8 ton, maar de droge zomer vertekent het beeld wat negatief.

Verwerking

Van Buuren had nog wat extra kosten aan het schonen van de producten en het transport dat daarbij kwam. Hij wil het eiwitrijke graan gebruiken om eigen bakmeel voor brood en pannekoeken te ontwikkelen. De teler ontwikkelt een bitterbal op basis van de plantaardige eiwitbronnen. In de zaal vraagt iemand of hij dan niet beter lupine kan gaan proberen als vlinderbloemige. Dat is een geschikt eiwitgewas voor dergelijke vleesvervangers, maar Van Buuren is bang dat zijn grond te droog voor lupine is. De reactie is dat de penwortel van lupine het vocht wel diep kan halen, waarop de teler zegt dat hij misschien volgend jaar ook met dit gewas zal experimenteren.

De telers moeten soms nog wat wennen aan de methode van telen. Rombouts vertelt dat de opkomst eerst licht onregelmatig leek, maar dat dat zich snel hestelt. Hij bestreed het onkruid aan het begin met een Treffler eg en schoffelde ook nog een keer tussen de rijen.

Overigens blijkt de totale eiwitproductie per hectare van een mengteelt niet of nauweliks hoger dan wanneer enkel veldbonen geteeld worden, zegt Luske. Het is een voordeel voor het graan dat dat een hoger eiwitgehalte krijgt. Luske: „In 2018 lag de totale eiwitproductie per hectare iets hoger . In andere jaren was het gelijk aan de enkelvoudige teelt van de vlinderbloemige. Van het afgelopen jaar rekenen we nog aan de cijfers.”