Debat stikstof: ‘Pasmelders gelegaliseerd vanaf mei 2021’

23:40 Debat ten einde

De Kamer heeft tweeëntwintig moties en veertien amendementen ingediend. Zo heeft de Partij voor de Dieren gevraagd om bij elke dierentransactie 30 procent af te romen (onhaalbare moties zijn een kenmerk van deze partij). Minister Schouten gaat er in sneltreinvaart doorheen. Niet verrassend steunt zij de meeste moties van de coalitiepartijen en de oppositiepartijen die haar stikstofwet zullen steunen - het wisselgeld dat ze geeft voor de steun.

Interessante moties zijn onder andere een van het CDA en de VVD, die stelt dat de minister bij de bepaling van stikstofdepositie niet enkel van Aerius moet uitgaan, maar ook andere modellen moet bekijken (een modellenensemble heet dat in het Kamerjargon - het is maar dat u het weet), en een die oproept om samen met de provincies maatwerk te leveren bij de piekbelasters. Ook steunt ze een motie van de SGP om te komen tot een breed gedragen maatschappelijk landbouwakkoord. Zo een akkoord zou ervoor moeten zorgen dat landbouw en natuur in evenwicht worden gebracht, en dat de landbouw vanuit de maatschappij steun en waardering krijgt.

Dinsdag stemt de Kamer over alle moties en amendementen.

Dit blog is nu gesloten.

22:30 Tweede termijn begint

De minister is klaar met de beantwoording van de vragen. Kamerleden krijgen een tweede termijn, waarin ze moties kunnen indienen. FvD maakt hier geen gebruik van; Baudet heeft het debat verlaten nadat hij heeft gesproken.

Irritaties komen los aan het eind van een lange dag. Scherpe verwijten over en weer tussen Moorlag en Geurts.

21:30 uur Rond mei 2021 worden eerste PAS-melders gelegaliseerd

Iedereen zit met de PAS-melders in de maag, vertelt de minister. Zij snapt dat ook veel boeren in onzekerheid en angst leven. Zij komt met een basisaanpak die meldingen in vergunningen omzet. De minister zal daarmee zo snel mogelijk zo veel mogelijk meldingen te vergunnen. Alles is er op gericht dat illegale activiteiten straks weer legaal worden. De aanpak moet nog eerst getoetst worden in Brussel.

Er zijn meer 3.000 PAS-melders waarvan de meeste agrarisch zijn. De hele groep in totaal bestrijkt 11 mol (per hectare per jaar). Rond mei 2021 kunnen de eerste PAS-melders worden gelegaliseerd. De daarvoor benodigde stikstofruimte komt voort uit de warme sanering van de varkenshouderij.

De activiteiten van de niet-meldingsplichtige bedrijven worden via een amendement meegenomen in de nieuwe wet, maar daardoor zullen wel extra maatregelen genomen moeten worden, vertelt de minister. Mogelijk kan de aanpak van piekbelasters hier een uitkomst bij bieden.

21:15 Gericht kijken naar piekbelasters

De minister wil gericht kijken naar piekbelasters, omdat dat een effectieve aanpak kan zijn. Maar dat betekent niet een gedwongen verkoop, verzekert ze. „Dan kom je tot onteigening, maar dat kan jaren duren en is heel duur.“ Zij ziet meer in een aanpak waarmee piekbelasters persoonlijk benaderd worden, om samen een oplossing te vinden. „En een beroepsverbod zou daarbij hinderen, daarom kijken we daar ook naar.“

21:00 Schouten wil opnieuw naar beroepsverbod kijken

Schouten deelt niet in de zorgen dat de vrijwillige opkoop wel tot voldoende reductie leidt. „We gaan na de eerste tranche evalueren of het voldoende effect heeft.“ Bovendien kunnen de provincies hiermee sturen.

De minister ziet de problemen met de stoppersplicht, het ‘beroepsverbod’ bij opkoop bedrijven. Die zou boeren weerhouden om mee te doen, en Schouten ziet het probleem. Ze wil kijken wat ze daaraan kan doen, maar de opkoopregeling moet wel leiden tot een significante vermindering van de stikstofdepositie op het natuurgebied.

Ze verzekert dat ze wil zorgen dat de landbouw niet wordt leeggekocht door externe saldering. „We gaan hier scherp op letten."

20:50 'Linksom of rechtsom zal de landbouw moeten minderen'

De landbouw zal moeten leveren volgens minister Schouten; de stikstofemissie zal omlaag moeten. De sector heeft daarvoor maatregelen voorgesteld als minder eiwitrijk voer; de minister gaat ervan uit dat de sector die ook gaat uitvoeren. Nu zijn de maatregelen nog vrijwillig, maar als we na twee jaar zien dat die niet tot het gewenste resultaat hebben, moet dat opnieuw worden bekeken. „Linksom of rechtsom, we moeten die doelstellingen halen.“

In het met de oppositie gesloten akkoord wordt voor 2035 een extra opgave gevraagd; deze zal door alle sectoren moeten worden geleverd. Niet enkel de landbouw, benadrukt Schouten. Hoeveel die opgave zal zijn, is door PBL nu niet te berekenen; het ligt te ver in de toekomst. Daarom komt in 2028 een meetmoment.

Beweiden en bemesten worden wat haar betreft niet vergunningsplichtig. Daarmee volgt ze het advies van de Commissie-Remkes.

20:35 Agrarische grond wordt niet stikstofgevoelig

De wet biedt de mogelijkheid om na 10 jaar de natuurbeschermingsvergunning van bedrijven in te trekken. Maar boeren hoeven niet bang te zijn dat generiek beleid wordt, stelt minister Schouten.

Doelstellingen van Natura 2000-gebieden worden niet geschrapt. Sommige maatregelen kunnen wel op gespannen voet staan met het beoogde effect. Schouten: „We zijn bezig om doelen te actualiseren, zodat maatregelen meer effect opleveren.”

Regulier agrarisch gebruik van grond zal niet worden aangemerkt als stikstofgevoelige natuur. Kaarten zullen worden geactualiseerd wanneer sprake is van een onjuiste feitelijke situatie bij particuliere eigenaren.

20:20 Uitstoot stikstof sinds 2015 niet meer gedaald

Wanneer is de natuur hersteld, wil GroenLinks van Schouten weten. „Herstel is afhankelijk vanuit de natuurmaatregelen die worden genomen”, stelt Schouten. „Dat zal per natuurtype verschillen. Daar is geen jaartal aan te hangen.”

De landbouw heeft de stikstofuitstoot de afgelopen tientallen jaren al flink verlaagd, vertelt de minister. „Vanaf 2015-2016 nam de uitstoot echter niet meer af. Dat lag voor een deel aan de PAS waarbij stikstofruimte werd vrijgegeven voordat de benodigde reductie was gerealiseerd.”

Welke van de gebieden moeten precies onder de 50 procent KDW vallen, vraagt het CDA aan de minister. Dat is afhankelijk van de locaties waar provincies maatregelen nemen, zoals het opkopen van bedrijven bij Natura 2000, en bronmaatregelen, antwoordt deze.

20:05 'Wet is solide’

In de eerste termijn hadden enkele Kamerleden gesteld dat het wetsvoorstel van het kabinet tot een nieuwe PAS-situatie zouden leiden. Minister Schouten begint met uit te leggen dat dat verwijt onterecht is. „Er is in deze wet een resultaatsverplichting opgenomen, en er ligt ook een heel pakket aan maatregelen onder, dat is doorgerekend door het PBL en de WUR“, vertelt ze. „Dat is een heel andere aanpak dan met de PAS, en juridisch beter geborgd.“

Het kabinet heeft gekeken wat realiseerbaar is en welke kosten daartegenover staan. „We hebben gekeken of we kunnen waarmaken wat we beloven“, zegt ze. Er is ook een buffer ingebouwd, zodat de wet niet meteen sneuvelt bij de eerste tegenslag.

19:45 Schouten begint met beantwoording

De dinerpauze is voorbij. Minister Schouten begint met de beantwoording. Ze bedankt de SP, SGP en 50Plus, die haar wetsvoorstel steunen, omdat die het aandurven de nek uit te steken.

18:45 CU: WE ontkomen niet aan minder vee

Carla Dik-Faber van ChristenUnie (CU) maakt zich zorgen over de natuurontwikkeling. De CU wil daarom dat 40 procent van Natura 2000 in 2025 niet meer boven Kritische Depositie Waarde (KDW) komt. „Tevens moet 74 procent van de Natura 2000 in 2035 binnen de KDW blijven. Dat kan alleen door extra maatregelen te nemen. Dat kan onder andere door het planten van bomen en een hogere vergoeding voor agrarisch natuurbeheer van boeren”, vertelt Dik-Faber tijdens het Kamerdebat.

„We ontkomen niet aan minder vee. Daarom is het goed dat er een regeling komt voor de vrijwillige opkoop van veebedrijven”, stelt de CU.

PAS-melders moeten weer perspectief krijgen, vindt de CU. „Ze konden weliswaar hun bedrijven doorzetten, maar zagen dat banken huiverig waren om nog in de deze bedrijven te investeren.”

En daarmee zijn alle Kamerleden aan de beurt geweest. Er is nu twee uur pauze; vanaf kwart voor acht is het de beurt aan de minister.

18:30 FvD: Wetsvoorstel is oorlogsverklaring aan boeren

De FvD doet wel aan dit debat mee. Volgens Thierry Baudet heeft het wetsvoorstel van de regering niets te maken met natuurherstel, maar moet die vooral immigratie nodig maken. Hij ziet een complot. „Het verdwijnen van enkele planten betekent niet dat het slechter gaat met de natuur.“ Hij gelooft daarom ook niet dat de wet opgesteld is om de natuur te helpen. „Het is ordinair landjepik.“

Daarnaast vindt Baudet het onacceptabel dat de regering met deze stikstofwet over zijn eigen periode heen regeert. „Het is in strijd met de fundamentele beginselen van de democratie.“

18:15 D66: Vertrouwensbreuk tussen politiek en landbouw

Er is een vertrouwensbreuk ontstaan tussen de politiek, die telkens niet heeft doorgepakt, maar elk probleem beantwoordde met stoplapwetgeving, die telkens te laat kwam en te weinig was, en de boeren, die daarmee aan het lijntje werden gehouden. De natuur is daarmee de laatste jaren achteruit gegaan. En dat moet nu anders, stelt Tjeerd de Groot.

Daarom moet er iets gebeuren aan de ammoniak die de veehouderij uitstoot. De landbouw gebruikt ook stikstof, maar is daar niet efficiënt in. Er wordt teveel stikstof weer uitgestoten of uitgespoeld. Daarom is volgens De Groot kringlooplandbouw nodig; dat leidt tot een beter gebruik van die stikstof en andere stoffen.

Emissie is volgens hem ook te verminderen met minder dieren, maar het inzetten op een transitie is interessanter. Dat laat trouwens onverlet dat D66 nog steeds vindt dat er teveel dieren zijn in Nederland.

De Groot zal een amendement steunen dat PAS-melders legaliseert. „Als overheid moet je betrouwbaar zijn.“

17:45 Kamervoorzitter Arib grijpt in

Kamervoorzitter Khadija Arib ziet het aantal interrupties uit de hand lopen. „Dit is een belangrijke wet, en ik heb u daarom de vrije hand gegeven", vertelt ze. „Maar het is teveel; er zijn nu al 85 interrupties gepleegd." Daardoor gaat het debat te lang duren. Na de eerste termijn van de Kamer, als de minister het woord krijgt, zal ze de Kamerleden dus meer aan de leiband leggen en minder interrupties toestaan.

17:45 SGP: Het beroepsverbod moet van tafel

Roelof Bisschop van de SGP maakt zich zorgen over de onzekere positie waarin PAS-melders op dit moment zitten. Om deze boeren tegemoet te komen stemde de SGP in met het stikstofakkoord dat woensdagavond werd gesloten onder de voorwaarde van juridische borging dat de positie van de PAS-melders, vertelt de SGP’er in de Tweede Kamer.

De ruimte van de opkoop van de piekbelasters kan tegemoet komen aan het legaliseren van de PAS-melders, stelt de SGP. De ambitie van een reductie van stikstofuitstoot van 50 procent is een enorme opgave. Als die ambitie niet goed wordt ingevuld kan tot enorme problemen leiden. Het mag niet zo zijn dat boeren de dupe van onduidelijke regels, zegt Bisschop in het debat.

Knelpunt is beweiden en bemesten. „Je hebt toch geen vergunning nodig om stikstof uit te ademen. Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat boeren niet elk seizoen een vergunning hiervoor moeten aanvragen”, wil Bisschop van minister Schouten weten. Managementmaatregelen van boeren leveren volgens de SGP een grotere stikstofwinst op dan het opkopen van bedrijven. „Maar technische maatregelen mogen niet ten koste gaan van het dierenwelzijn.”

SGP wil dat het zogenoemde beroepsverbod van tafel gaat. Agrarische ondernemers moeten ruimte houden om elders hun bedrijf voort te zetten, stelt Bisschop.

17:15 PVV: Er is geen stikstofprobleem

De kracht van de natuur is dat die zich aanpast, stelt Barry Madlener. En als stikstofarme natuur zich niet kan handhaven in een stikstofrijke omgeving, dan is dat nu eenmaal zo. Hij toont de Tweede Kamer een aantal A4tjes met grafieken die volgens hem laten zien dat er niets aan de hand is met de natuur.

Er is geen probleem met de natuur, stelt hij, het is een probleem met regels.

Als deze wet doorgaat, voorspelt Madlener, zullen boeren moeten stoppen, of investeren in luchtdichte stallen. „En dat doen we omdat we weigeren naar de fundamentele natuurwaarden te kijken.“

PVV wil geen grootschalige boerenbedrijven, herhaalt Madlener. Boeren moeten kleinschalig blijven.

17:00 PvdA: Agrarische sector zal kleiner moeten worden

William Moorlag van de PvdA stelt zich vragen bij de haalbaarheid van het wetvoorstel. „Het is de vraag of deze wet de ruimte gaat bieden voor allerlei activiteiten als bouw, ontwikkeling infrastructuur en uiteraard natuur, maar ook voor de PAS-melders.” De oplossing liggen volgens hem in nemen van meer bronmaatregelen, zodat er weer ruimte komt voor economische ontwikkeling.

Een van de oplossingen van het stikstofprobleem ligt volgens de PvdA in krimp van de veehouderij. „Boeren zijn niet de enige veroorzaker van het stikstofprobleem, maar ze leveren wel het grootste deel”, stelt Moorlag. „Daarom zal een deel van de agrarische sector kleiner moeten worden. Om dit te bereiken moet er wel goed sociaal plan voor de boeren klaar liggen.”

De PvdA wil het wetsvoorstel in de huidige vorm niet steunen, omdat de partij een stikstofreductie van 20 mol (per hectare per jaar) te weinig vindt. Volgens Moorlag moeten landbouw en industrie een grotere stikstofreductie realiseren voor onder andere het veiligstellen van stikstofruimte voor woningbouw, infrastructuur en natuur.

Moorlag wil van de minister Schouten weten of het legaliseren van de PAS-melders en de drempelwaarde juridisch houdbaar is.

16:30 PvdD: Het is allemaal de schuld van het CDA

De overheid houdt zich niet aan de eigen wetten, stelt Esther Ouwehand. Dat de PAS-vergunningen zouden worden ingetrokken was te verwachten. Die vergunningen waren afgegeven in strijd met de wet. De hele PAS-constructie was volgens haar tegen de wet, en dat was allang te voorzien geweest. Volgens Ouwehand heeft de politiek, en dan vooral het CDA, de PAS-wet tegen beter weten in doorgeduwd. Het grootste deel van haar betoog ageert ze tegen oud-minister Henk Bleeker, die volgens haar tegen beter weten de wet heeft ingevoerd.

En met de huidige wet dreigt volgens haar hetzelfde te gebeuren, waarschuwt ze minister Schouten. Ook het wetsvoorstel dat het kabinet nu voorlegt, deugt volgens haar niet.

16:00 VVD: Beleid mag boeren niet dwingen

De VVD steunt het wetsvoorstel, maar vindt dat het probleem van de PAS-melders moeten worden opgelost. „Deze bedrijven hadden een dusdanig lage uitstoot van stikstof dat ze destijds geen melding hoefden te maken”, oordeelt VVD-Tweede Kamerlid Mark Harbers, die stelt dat er nog voldoende stikstofruimte is om de PAS-melders te erkennen. „Door de uitspraak van Raad van State zijn deze bedrijven nu vogelvrij, terwijl ze volgens de regels hebben gehandeld. De PAS-melders moeten daarom verankerd worden in de wet. We ondersteunen daarom het amendement van het CDA. Ook moeten de bedrijven financieel tegemoet worden gekomen in de kosten van de vergunningsaanvraag.”

Voor de VVD is het volgens Harbers belangrijk dat de doelstellingen in het wetsvoorstel haalbaar zijn en dat heeft het Planbureau voor de Leefomgeving onderzocht. Ook voor de periode na 2030 verwacht de VVD dat er nog maatregelen nodig zijn, maar stelt wel dat alles gedaan moet worden wat mogelijk is, maar niet het onnodige te doen. Harbers refereert aan de buitenland depositie, die zorgt dat in sommige gebieden de KDW niet gehaald wordt. Ook vindt hij dat boeren na 2030 nog steeds financieel ondersteund moeten worden, omdat de maatschappij veel van boeren vraagt. „We hebben daarom ook een breed landbouwakkoord nodig met toekomstperspectief, financiering en verdienmogelijkheden."

De VVD vindt verder dat het overheidsbeleid boeren niet mag dwingen en dat het beleid ook niet direct bijdraagt aan krimp van de veestapel. „Boeren moeten de keuze kunnen maken om te stoppen of door te gaan.” Harbers wil onder meer dat er meer wordt ingezet op de grootschalige ontwikkeling van innovatie en dat boeren bij opkoop geen zogenaamd beroepsverbod krijgen, maar elders weer een bedrijf kunnen kopen. „De doelstelling is juist dat bedrijven zich kunnen verplaatsen onder de voorwaarde dat ze emissie-armer gaan boeren.” Net als het CDA wijst Harbers vervolgens ook op de onnauwkeurig Aerius systematiek en wil dat het advies van commissie Hordijk verder wordt omarmd en dat er een ensemble van modellen komt. Hij vraagt de minister dan ook hoe zij de verdere ontwikkeling van meet- en rekenmodellen ziet.

15:00 SP: Voorkomen dat crisis nog negen maanden voortduurt

Het wetsvoorstel van minister Schouten is niet goed, stelt Frank Futselaar van de SP. Het ambitieniveau is te laag, en dat zal het probleem niet oplossen. Hij is iets positiever over het amendement dat zijn partij samen met de coalitie en twee andere oppositiepartijen heeft afgesloten. „Maar ik twijfel nog of dat amendement wel ambitieus genog is."

Ondanks zijn akkoord blijft hij kritisch. Onder andere over het innovatiespoor, waarop het kabinet inzet. De afgelopen jaren hebben geleerd dat dat vaak minder oplevert dan van te voren ingeschat - Futselaar verwijst daarbij naar de emissie-arme stalvloeren en naar luchtwassers. Ook twijfelt hij aan natuurherstel; uitbreiding van de natuur en het aanleggen van verbindingen tussen natuurgebieden zal volgens hem meer effect hebben.

Toch steunt de SP nu de geämendeerde wet. „Het alternatief zou zijn dat deze wet wordt afgestemd, en dat alles nu nog negen maanden stil ligt", stelt hij. De komende verkiezingen zullen volgens hem ervoor zorgen dat een nieuw wetsvoorstel nog lang op zich kan laten wachten.

„Ja, het huidige voorstel is een compromis, en niemand is ooit verliefd geworden op een compromis. Maar het alternatief van een land dat nog maandenlang op slot ligt, is voor de SP niet acceptabel."

14:30 CDA: Stikstofcrisis is maatschappelijk probleem

CDA-er Jacco Geurts vindt dat het stikstofdebat een van de meest onzekerheid gevende onderwerpen op het platteland is. Maar het is een maatschappelijk probleem dat iedereen moet oplossen. Daarbij vindt Geurts het belangrijk dat de effecten in beeld zijn als Nederland de Kritische Depositie Waarde (KDW) met 50 procent wil reduceren. Hij kijkt daarbij ook naar de stikstof uit het buitenland, die bijvoorbeeld in Oost-Nederland het effect heeft, dat zelfs met alle maatregelen, de reductie van KDW op de natuurgebieden niet gehaald worden. Geurts: „Alles blijft hierdoor langdurig op slot; ook de bouw. Een onhaalbare doelstelling. Het CDA dient daarom een amendement in dat ook rekening houdt met de buitenlandse depositie.”

Het CDA-Tweede Kamerlid wil ook dat er rekening gehouden wordt met de PAS-melders. „Hun vergunning is niet meer geldig en zij zijn juridisch illegaal, terwijl ze dat niet zijn. Ook komen agrarische ondernemers vast te zitten, omdat banken niet meer financieren en er geen bedrijfsopvolging kan plaatsen vinden." Geurts werd regelmatig door PvdD-er Esther Ouwenhand onderbroken, die vond dat het de schuld van het CDA was dat er nu boeren in de knel zitten. Het CDA had immers voor de PAS gestemd, terwijl het duidelijk was dat deze wet juridisch niet houdbaar was. Geurts: „De PAS was goed; alleen de uitvoering niet en daar heeft de Raad van State over geoordeeld.” Vervolgens stelde Ouwehand dat het CDA niets om natuur geeft. „Klinkklare onzin”, reageerde Geurts. „Het CDA wil oplossingen voor de PAS-melders. Ze hebben recht om te weten waar ze aan toe zijn. Ik vraag het kabinet om deze ondernemers te ondersteunen en ik wil ook weten wat het kabinet gaat doen. Welke oplossingen overweegt de minister. Dit is een zeer belangrijk punt voor het CDA en we hebben daarom een amendement ingediend om deze problematiek op te lossen.”

Geurts benadrukte ook dat de landbouw in dertig jaar tijd 65 procent stikstof heeft gereduceerd, maar dat dit niet zichtbaar is in de natuur. „Dit moet toch positief zichtbaar zijn, maar het tegenovergestelde is waar. Het lijkt slechter te gaan met de natuur. Kan de minister zeggen hoe dit komt en ook garanderen dat met het wetsvoorstel de natuur gaat herstellen. De maatregelen hebben op de maatschappij en economie een geweldig effect en moeten dus bijdragend aan natuurherstel. Ook hier hebben we een amendement voor ingediend.” Geurts wijst ook op de onzekerheid van piekbelasters en pleit voor een vrijwillige opkoopregeling zoals in Gelderland voor de kalverhouderij. Verder wil hij dat er meer ingezet wordt op innovatie om de stikstof te reduceren en de innovatieregeling moet gemakkelijker en toegankelijker worden. Tot slot wijst de CDA-er op het Aerius rekenmodel. „Het beleid van het kabinet is uitsluiten gebaseerd op Aerius. Waarom wordt het advies van de commissie Hordijk niet meegenomen. Die meldt dat Aerius een schijnzekerheid geeft en niet robuust genoeg is. Aerius is niet doelgeschikt. Waarom neemt het kabinet niet andere modellen mee in hun beleid. We dienen daarom een motie in die stelt dat er gebruik moet worden gemaakt van een ensemble van modellen.”

14:01 GroenLinks: Kabinet schendt natuur, en daarbij ook economie.

Laura Bromet trapt af. Ze herinnert de Kamer er nog eens aan dat Remkes heeft geadviseerd om 50 procent te halen in 2030, maar dat het kabinetsvoorstel maar de helft doet. Ze wil weten waarom.

Ook zijn volgens haar de maatregelen die de minister wil nemen, boterzacht. Ze wil weten of er verplichtingen komen om mest te verdunnen of eiwit in voer te reduceren. „Als nu alles vrijwillig blijft, dan komt die verplichting later toch terug in de landbouw.“

14:00 Tweede debat begint

Het debat over de stikstofwet van het kabinet begint. Schouten heeft hiervoor al de benodigde steun van de oppositie (SP, SGP en 50Plus) ingenomen. Wat SGP niet met harte. „Het was voor ons kiezen of delen", vertelt een woordvoerder. „Of een wet met 50 procent reductie zonder juridische borging knelgevallen, of een wet met 50 procent reductie mét die borging. Want ook zonder ons zou de minister een meerderheid hebben gehaald."

De SGP heeft uiteindelijk gekozen voor het laatste, maar dat is volgens de woordvoerder 'een deal met graten in de keel'.

De SGP heeft voor elkaar gekregen dat er een akkoord opgesteld gaat worden met de landbouw, onder meer over de invulling van maatregelen. Er moeten meer doel- in plaats van middelvoorschriften komen. En provincies krijgen ruimte om meer budget te steken in innovatie in plaats van sanering.

12:30 Debat wetsvoorstel GroenLinks is afgelopen

Op een vraag van de VVD bevestigt minister Schouten, die bij het debat aanwezig was, dat er binnen de huidige begroting geen ruimte is voor de 12 miljard euro die GroenLinks nodig denkt te hebben om zijn wetsvoorstel te realiseren.
Daarmee eindigt het debat over het eerste stikstofwetsvoorstel. Er was weinig verrassends; de partijen die gisteravond een akkoord hebben bereikt met minister Schouten (de coalitie, plus SGP, SP en 50Plus) waren kritisch op de onderbouwing van het wetsvoorstel van GroenLinks, de andere partijen een stuk minder. Vanmiddag, bij de behandeling van het wetsvoorstel van de minister, zal dat omgekeerd zijn.

Opvallend was de afwezigheid van stikstofkritische partijen als de PVV en FvD. Voor de tweede is dat wel verklaarbaar; zij zijn, ook voor de huidige problemen, heel weinig bij landbouwdebatten aanwezig geweest. Maar daarentegen probeerde Baudet het afgelopen jaar zich juist in het stikstofdebat te profileren. Die kans laat hij nu ligggen, net als Barry Madlener van de PVV. Maar misschien zijn ze vanmiddag aanwezig.

Het debat over het kabinetsvoorstel begint om 14:00 uur. Dan gaat dit blog ook verder.

11:45 „Ons wetsvoorstel is ambitieuzer dan dat van het kabinet"

Laura Bromet begint met de beantwoording van de vragen. „Al tientallen jaren gaan economische activiteiten voor de natuur", stelt ze. En dat gaat haar partij aan het hart. Daarom heeft GroenLinks destijds tegen de PAS gestemd, en was blij toen de rechter dat onderuit haalde. „Nu gaat er wat gebeuren", dacht Bromet, maar ze was teleurgesteld toen dat uitbleef. „Daarom hebben wij dit wetsvoorstel opgesteld."

Bromet vindt het mooi dat de regering nu eindelijk ook met een wetsvoorstel komt. "Maar dat van ons is ambitieuzer."

Het voorstel van GroenLinks is breder dan de veehouderij. Alle sectoren moeten krimpen, zegt ze. „In Noord-Holland stoot bijvoorbeeld de zeevaart veel stikstof uit." Elke situatie is anders, en juist daarom legt GroenLinks de uitvoering daarvan bij de provincies neer.

Jaco Geurts waarschuwt dat die decentralisering problemen gaat geven voor ondernemers die grond hebben in verschillende gemeentes of provincies. „Die krijgen dan te maken met een wild-west aan maatregelen. U heeft geen idee wat dit in de praktijk gaat betekenen."

GroenLinks wil ook de natuur verbeteren. Daarvoor wil de partij de Ecologische Hoofdstructuur weer naar voren halen. „En daar mogen boeren een rol in krijgen. Het is goed als zij de natuur gaan beheren - zeker als ze bij andere activiteiten moeten inkrimpen."

11:10 ChristenUnie steunt wetsvoorstel niet

De ChristenUnie zal het wetsvoorstel niet steunen, vertelt Carla Dik-Faber. Ze vindt het voorstel typisch voor de Nederlandse politiek; het stelt hoge doelen, maar kijkt niet naar de haalbaarheid en financiering daarvan.

Er is nu een kleine pauze, voordat de indieners van het wetsvoorstel antwoord geven op de vragen die hen gesteld zijn.

11:05 SGP: Beoogde reductiedoelstelling is te hoog

Roelof Bisschop van de SGP vertelt dat er veel projecten lopen waarin boeren in projecten kijken hoe de stikstofuitstoot omlaag kan. Hieruit blijkt volgens de SGP’er dat de beoogde reductie van stikstof met 50 procent in 2030 veel te hoog is. Hij wil van GroenLinks weten waarom de partij niet investeert in emissiebeperkende maatregelen. Bovendien steunt hij niet de doelstelling van GroenLinks om de veestapel met de helft te reduceren.

11:00 50Plus: Nieuwe PAS-situatie

Gerrit-Jan van Otterloo (50Plus) is bang dat het wetsvoorstel van GroenLinks leidt tot een nieuwe PAS-situatie. „Er wordt een doelstelling gegeven tot 2030, maar het is niet duidelijk hoe die moet worden gehaald“. Als je met deze wet economische sectoren weer los wilt trekken, stelt hij, moet je wel vastleggen hoe daarvoor ruimte wordt gemaakt.

10:55 D66: Geen duidelijk programma

Tjeerd de Groot van D66 ondersteunt het wetsvoorstel van GroenLinks, maar mist een duidelijk programma over hoe de reductie bereikt moet worden. Daarnaast wil weten waarop de schatting voor de kosten van het wetsvoorstel is gebaseerd en waar de beoogde 9 miljard euro vandaan moet komen. De Groot vraagt ook GroenLinks of natuurinclusieve landbouw volgens hen wordt geschaard onder natuur.

10:50 PvdA: Welk maatregelenpakket is nodig?

William Moorlag (PvdA) prijst GroenLinks om de ambitie van het wetsvoorstel. "De grote waarde en betekenis van dit wetsvoorstel ligt in de uitbreiding van het natuurareaal, de verbindingszones tussen natuurgebieden". Maar ook hij is kritisch over het ontbreken van een pakket aan maatregelen. Hij wil van Bromet weten welk maatregelenpakket zij nodig acht om de doelstellingen in haar wetsvoorstel te bereiken.

10:45 VVD: Niet duidelijk hoe reductie moet worden bereikt

Bij Mark Harbers van de VVD ontbreekt aan inzicht hoe de beoogde stikstofreductie moet worden bereikt, zo vertelt hij tijdens het debat. De haalbaarheid van het initiatiefwet van GroenLinks is volgens hem niet onderbouwd. „Het ontbreekt aan concrete maatregelen, waardoor ook geen inzicht is in de kosten die gemaakt moeten worden om de doelstellingen te gebruiken.” Hij wil van GroenLinks waarom deze ontbreken. Het wetsvoorstel van het kabinet is volgens Harbers beter gefundeerd. De 50 procent reductiedoelstelling voor stikstofuitstoot in 2030 van GroenLinks klinkt stoer, maar schiet te ver door, vindt hij.

10:40 SP: Doorschuiving naar provincies maakt het ingewikkeld

Frank Futselaar (SP) prijst het ambitieniveau van het GroenLinks-wetsvoorstel. Wel ziet hij dat het wetsvoorstel de uitwerking doorschuift naar de provincies. "Dat maakt het ingewikkeld", concludeert hij. En dan moeten ook nog afspraken worden gemaakt over hoe de middelen, het geld, over de provincies worden verdeeld."

10: 35 CDA: Weinig concreet.

Jaco Geurts van het CDA vindt het wetsvoorstel van GroenLinks een kaal kaderwet dat te weinig concreet is. „Alle inhoudelijke keuzes zijn vooruit geschoven", stelt hij. „Heeft GroenLinks een doorrekening gezien van het effect van de wet?" Geurts maakt zich zorgen over de vrijheid die provincies en gemeenten hebben om de wetvoorstel van GroenLinks uit te voeren. Hij vreest dat dat er hierdoor willekeur ontstaat bij de provinciale en lokale overheden.

10:25 PvdD: Voorstel gaat niet ver genoeg

Frank Wassenberg van PvdD is blij met het wetsvoorstel, maar vindt het voorstel niet ver genoeg gaan. Hij wil dat het aantal dieren met 75 procent moet afnemen om de beoogde reductie van ammoniakuitstoot te realiseren.

10:16 Kröger: Hoe neemt Bromet zorgen boeren weg?

GroenLinks-Kamerlid Susanne Kröger trapt af. Het kabinet heeft anderhalf jaar geen prioriteit gegeven aan de stikstofcrisis, stelt zij - het is meer bezig met de opening van Lelystad Airport en met verbreding van de A27. „Het kabinet verzon van alles om een echte oplossing te ontlopen, terwijl de Commissie-Remkes al aangaf wat er zou moeten gebeuren."

Het wetsvoorstel van Bromet legt dat advies van Remkes nu juridisch vast, stelt ze. Wel wil Kröger weten wat het draagvlak is voor Bromet's wetsvoorstel en he zij de zorgen van boeren wegneemt en hen perspectief geeft.

10:15 Eerste debat begint

Aan de orde is het wetsvoorstel van Jesse Klaver en Laura Bromet van GroenLinks. Zij hebben een wetsvoorstel over stikstof ingediend omdat het hen te lang duurde voordat de regering met een oplossing kwam. Het GroenLinks-wetsvoorstel maakt onderscheid tussen NOx en ammoniak. De uitstoot van de eerste stof moet in heel Nederland worden gehalveerd. Daarnaast wordt per natuurgebied gekeken wat er moet gebeuren. Als met de halvering van de NOx-uitstoot het gebied toch nog meer stikstof ontvangt dan de kritische depositiewaarde (KDW), dan zal de landbouw nabij dit gebied hun emissie moeten reduceren tot de reductie op het gewenste niveau komt.

07:00 Schouten bereikt akkoord met oppositie

Voordat het debat begint, is volgens persbureau ANP de angel er al uit. Woensdagavond heeft minister Schouten een akkoord bereikt met oppositiepartijen SGP, SP en 50PLUS. Steun van de oppositie is nodig omdat de regering zowel in de Eerste als in de Tweede Kamer geen meerderheid heeft.

In ruil voor de steun is Schouten's wetsvoorstel aangescherpt. Waar in het oorspronkelijke voorstel de stikstofuitstoot in 2030 26 procent minder moet zijn dan nu, staat er nu dat de uitstoot in 2035 met de helft moet zijn gedaald, en moet over tien jaar al 40 procent van de kwetsbare natuur op een gezond stikstofniveau zitten.

Verder stimuleert het kabinet de woningbouw door 20 miljoen euro extra vrij te maken voor seniorenwoningen in buurten.