Oppervlaktewater: Meer problemen met medicijnen dan met gewasbeschermingsmiddelen
In de jaren negentig waren gewasbeschermingsmiddelen een belangrijk pijnpunt, waar het gaat om vondsten in het oppervlaktewater. In de loop der jaren werd dat met name dankzij bewustwording in de agrarische sector steeds minder en werden andere stoffen meer gevonden.
Teflon pan
Belangrijke vervuilers zijn de stof Pfoa (perfluoroctaanzuur, zit onder meer in teflon pannen en waterafstotende jassen) en plastic verpakkingsmateriaal van voedsel. Deze vallen onder de Pfas, door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. De Pfas zijn zeer lastig uit het water te zuiveren. „Glyfosaat kun je nog afbreken, maar met Pfas kun je niets”, zegt beleidsadviseur André Bannink van Riwa. „Het is ontzettend jammer dat we zoveel moeite doen om bijvoorbeeld groente of vlees duurzamer te maken, waarna het in de winkel ligt in een vetafwerende plastic verpakking en het product wordt klaargemaakt in een teflon pan. Daarmee doe je al die moeite teniet.”
In het jaarverslag over 2019 schrijft Riwa dat van de overschreden 63 parameters 33,3 procent behoort tot de categorie industriële verontreinigingen en consumentenproducten, en 28,5 procent tot de categorie geneesmiddelen en hormoonverstorende stoffen. Deze twee categorieën omvatten voornamelijk niet-genormeerde (‘opkomende’) stoffen.
Medicijnen
Ook waterschappen zien het groeiende probleem en roepen consumenten op oude medicijnen terug te brengen naar de apotheek. „Spoel oude medicijnen en medicijnresten niet door. Zo voorkom je dat ze in oppervlaktewater terechtkomen. Op onze rioolwaterzuiveringsinstallatie worden deze stoffen namelijk niet volledig uit het water verwijderd”, schreef waterschap De Dommel recent in een mailing.
Het Compendium voor de Leefomgeving (CLO) sprak eerder al over een toenemende emissie van geneesmiddelen op het riool. Volgens CLO is het grotere medicijngebruik een gevolg van de vergrijzing en de bevolkingsgroei. Naar schatting worden in Nederland per jaar minstens 140 ton geneesmiddelresten via de rioolwaterzuivering op het oppervlaktewater geloosd. De consumenten zijn de enige bron voor deze emissies: door gebruik thuis, in ziekenhuizen of in instellingen belanden de medicijnresten via het toilet in het riool, voegt het instituut daar aan toe. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. Daardoor komen geneesmiddelenresten uiteindelijk ook in het oppervlaktewater terecht.
De drinkwaterkwaliteit is nog niet in het geding, maar het CLO waarschuwt wel dat de kwaliteit van de drinkwaterbronnen door vergrijzing (meer medicijngebruik) en klimaatverandering (langdurige lage waterstanden) in de toekomst onder druk komen te staan.
Vlooienband
Chemische bestrijdingsmiddelen worden buiten de landbouw meer gebruikt dan menig consument zich realiseert. Zo deed het Pesticide Action Network (PAN) Nederland recent in een brief naar Nederlandse dierenartsen de dringende oproep om per direct geen chemische anti vlooien-, luizen en tekenmiddelen voor de behandeling van kleine huisdieren meer voor te schrijven, maar alternatieve middelen te adviseren. Het merendeel van deze chemische insecticiden zijn wegens hun zeer hoge toxiciteit voor mensen en hun zeer hoge ecotoxiciteit voor bijvoorbeeld bijen in de landbouw als gewasbeschermingsmiddel of als biocide verboden, of mogen alleen bij hoge uitzondering door professionals worden toegepast. Hieronder vallen onder meer imidacloprid, fipronil, flumathrine of fluralaner; stoffen die in meer dan honderd marktproducten en in zeer hoge concentraties als diergeneesmiddel vrij verkrijgbaar zijn, schrijft PAN.
