‘Kennishiaat belemmert akkerbouwers om gebruik gewasbeschermingsmiddelen te verminderen’

Dat stelt onderzoeker Lieneke Bakker in haar proefschrift over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de Nederlandse akkerbouw. Zij promoveerde recent op dit onderwerp aan Wageningen UR. „Boeren zijn van goede wil”, zegt Bakker. „Ze hebben de intentie wel om minder chemie te gebruiken, maar ze kunnen het niet of niet alleen.”

Beïnvloed door de buurman

Voor haar onderzoek voerde ze een enquête uit onder gangbare akkerbouwers en onderzocht wat boeren belemmert om minder insecticiden te gebruiken. „Boeren vinden dat ze de juiste kennis niet hebben over de mogelijke alternatieven. Er ligt dus een kennisgat. Daarnaast worden ze heel erg beïnvloed door wat de buurman doet. Ze kijken dus naar elkaar.”

Akkerbouwers bevinden zich volgens Bakker in een tredmolen van pesticidengebruik. Het is moeilijk om daar uit te breken, zegt de onderzoeker. Samenwerken is volgens haar essentieel om veranderingen in gang te zetten.

Onafhankelijke landbouwvoorlichting

Zij pleit bovendien voor de herintroductie van de onafhankelijke landbouwvoorlichting. „Die was er vroeger, maar is wegbezuinigd. Boeren willen graag goede voorbeelden zien dat minder spuiten toch een goede opbrengst levert.”

Dat samenwerking belangrijk is, blijkt ook uit een grote veldstudie die Bakker uitvoerde. Ze bracht op 38 plekken in het land de effecten in kaart van insecticidengebruik. Dat gebeurde door insecten te monitoren in akkerranden van zowel biologisch als gangbaar beheerde percelen. De focus lag daarbij op natuurlijke vijanden van plaagsoorten en bestuivers.

Kwart minder insecten

Bakker vond een sterke link tussen de geschatte mate van insecticidegebruik in de wijde omgeving (een straal van een kilometer) van de akkerrand en het aantal insecten. Veel spuiten vermindert het aantal insecten met een kwart. Maar het maakte niet uit of die akkerrand naast een biologisch of gangbaar beheerde akker ligt. „Het gebruik van insecticiden beïnvloedt het hele landschap”, zegt Bakker. „Het negatieve effect daarvan beperkt zich daardoor niet tot het veld waar wordt gespoten, maar spreidt zich naar de omgeving uit.” Ook de ‘biologische’ akkerrand krijgt dus te maken met insecticidengebruik verderop. Bakker: „De keuzes van individuele boeren zijn van invloed op elkaar. Voor echte verandering moet je dus op een collectieve manier naar oplossingen zoeken.”