Column: Met te strenge voorwaarden GLB schiet overheid doel voorbij

In het bereikte akkoord is afgesproken dat er minder subsidie naar boeren gaat en dat de voorwaarden om in aanmerking te komen voor de subsidie strenger worden. Eigenlijk was dat geen nieuws. Het gesteggel in Brussel draaide vooral om de vraag hoeveel minder en hoeveel meer groen er in moest komen. LTO becijfert nu dat de toeslag per hectare daalt van 371 naar 240 euro. Boeren kunnen dat bedrag opplussen door aan ecoregelingen mee te doen.

Rendement onder druk

Wie puur naar de bedragen kijkt, kan al wel vast de conclusie trekken dat een afbouw van de inkomensondersteuning het rendement op boerenbedrijven verder onder druk zet. Daarmee duwt de overheid de bedrijven verder in de richting die de laatste jaren duidelijk is geworden. Een deel zal extra inkomsten vinden door verbreding of het bieden van toegevoegde waarde. Het gros zoekt het in schaalvergroting, om de inkomsten op peil te houden. Dat laatste wil de politiek volgens mij niet.

Nationaal plan

Dat ongewilde effect voor de politiek kan nog wel eens versterkt worden, als de regeling eind dit jaar definitief wordt. De ambtenaren van het ministerie van LNV mogen het bereikte akkoord nu vertalen naar een nationaal plan. En daar ligt nog veel ruimte die invloed gaat hebben op de definitieve regeling. LTO waarschuwde daar deze week al voor. En dat er met interesse naar die beleidsruimte wordt gekeken is ook duidelijk. Minister Schouten ziet het GLB ook als potje om andere dingen uit te financieren zoals het ‘Aanvalsplan Grutto’. En wij schreven twee jaar geleden al op dat het ministerie van LNV de landbouwsubsidies als instrument ziet om de kringlooplandbouwvisie van minister Schouten vorm te geven. Doordat lidstaten meer ruimte krijgen om de subsidievoorwaarden en bedragen te beïnvloeden, verwacht ik dat dat ook gaat gebeuren. De vraag is alleen hoe ver het ministerie durft te gaan. En met een demissionaire status van het kabinet is ook nog niet duidelijk of een eventuele nieuwe regering met een partij als GroenLinks daar nog verder op wil ingrijpen.

En ook vanuit Brussel kan er halverwege de nieuwe looptijd van het GLB nog ingegrepen worden. Wanneer de Green Deal van Frans Timmermans een wettelijke basis krijgt, kan de Europese Commissie op basis daarvan extra bepalingen aan het GLB toevoegen, zonder goedkeuring van het Europees Parlement en de lidstaten te hoeven vragen.

Onderzoek

Naast het effect van een lager rendement speelt nog iets anders. Wanneer de subsidiebedragen te laag worden en de eisen te zwaar of niet goed toepasbaar binnen de bedrijfsvoering, dan dreigen boeren af te haken. Twee jaar geleden deed Agrio al onderzoek naar hoe boeren tegen verzwaring van de eisen aankeken voor het ontvangen van landbouwsubsidie via het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. 80 procent gaf destijds aan dat de hectaretoeslag belangrijk was voor het bedrijfsinkomen. Bij een lichte aanscherping zou 4 procent geen subsidie meer aanvragen. Wanneer de aanscherpingen zwaar zouden zijn gold dat zelfs voor 43 procent.

Geen subsidie

Nu is het beantwoorden van een vraag in een enquête natuurlijk iets anders dan als het er echt om gaat, maar het is wel een signaal. En het gebeurt ook. Bij de aanscherpingen van de derogatie haakte een deel van de melkveehouders af, omdat het voordeel van meer mest op het land brengen in de bedrijfsvoering niet langer opwoog tegen het niet ontvangen van derogatie. Bij de landbouwsubsidies kan hetzelfde gebeuren. Boeren zullen gaan rekenen of het nog zin heeft om die steun aan te vragen. Zonder subsidie vervallen er ook heel wat verplichtingen en komen er minder controleurs van de NVWA op het erf die op de naleving van de subsidievoorwaarden toezien. Maakt LNV de subsidieregeling te onaantrekkelijk, dan stapt een deel er uit en heeft de politiek het GLB voor die boeren niet langer als instrument om de visie van kringlooplandbouw te implementeren.