Column: Waarschuwingen ter harte nemen of compromisloze politiek?

De Algemene Rekenkamer gaf het kabinet voor het derde jaar op rij een onvoldoende. Het financieel beheer van het Rijk is nog steeds niet op orde en dat is ernstig volgens de Algemene Rekenkamer. Van 15,5 miljard euro die in 2021 werd uitgegeven kon de Algemene Rekenkamer niet vaststellen of het rechtmatig was uitgekeerd. Dat is vijf procent van de uitgaven. Voorzitter Arno Visser riep het kabinet op om geen onrealistische eisen meer te stellen. Hij vindt dat er op de ministeries te veel mensen alleen aan beleid werken, waardoor er te weinig aandacht is voor de realiteit en de problemen in de uitvoering.

Daarbij plaatste hij opnieuw een grote waarschuwing bij het oprichten van het klimaat- en stikstoffonds. Visser vraagt zich af of dat geld wel goed wordt besteed, terwijl nu duidelijk is dat de ministeries niet op orde zijn, de uitvoering met personeelstekorten en aanbestedingen onzeker zijn en de Tweede Kamer grotendeels buitenspel wordt gezet doordat die fondsen op afstand van de begroting staan. De Algemene Rekenkamer is niet een instituut met ‘ook een mening’, maar de controleur van ons allemaal op de overheidsuitgaven. Je zou zeggen dat het kabinet daar iets mee moet.

Rusland versus stikstoffonds

Als uitkomt wat de Telegraaf op basis van Haagse bronnen woensdag naar buiten bracht wordt de zorg van de Algemene Rekenkamer wel ietsje kleiner en dat kan ook positief voor de landbouwsector uitpakken. De verwachting is dat er in de Voorjaarsnota die binnenkort naar de Tweede Kamer wordt gestuurd 2,3 miljard euro extra naar Defensie gaat vanwege de oorlog in Oekraïne en de toegenomen dreiging door Rusland. Dat geld wordt afgesnoept van het klimaat- en stikstoffonds. Misschien een beetje wrang, maar Rusland verkleint dus het stikstoffonds. De verwachting is wel dat er niet aan de doelen van klimaat en stikstof wordt getornd, zodat het kabinet naar manieren zoekt die goedkoper zijn. Voor het stikstofbeleid is dat geen uitdaging. Met innovatie van stallen is stikstofreductie veel goedkoper te realiseren dan complete bedrijven opkopen.

Provincie Gelderland

Provincie Gelderland, die met stikstofreductieregelingen voorop loopt in Nederland, zit in ieder geval al op dit spoor. Boeren kunnen sinds deze maand intekenen op een subsidieregeling om hun stal emissiearmer te maken. Om in aanmerking te komen voor één van deze subsidies moet de bestaande stikstofbelasting van de veehouderij op een Natura 2000-gebied wel boven een bepaalde drempel uitkomen. Voor de Veluwe is dat 22.349 mol per jaar, op de Rijntakken 890 mol en op de Natura 2000-gebieden in de Achterhoek 90 mol. Het zou mooi zijn als andere provincies het voorbeeld van Gelderland volgen. In de loop van volgende week wordt daar waarschijnlijk meer bekend over. Dat is voor de natuur even goed, voor boeren die door willen beter, voor de maatschappij goedkoper, et cetera. Alleen voor politieke partijen zoals D66 en GroenLinks is het even slikken.

Geborgde zetels

Dat gaat deze partijen onder het motto ‘oefening baart kunst’ wel lukken, want deze week deden ze dat ook al in het debat om het afschaffen van de geborgde zetels bij de waterschappen. Het pleit is nog niet helemaal beslecht, maar D66 en GroenLinks dachten in de Tweede Kamer een meerderheid te hebben, maar rekenden buiten een amendement van de ChristenUnie en JA21. Deze partijen wilden de initiatiefwet aanpassen. Ze willen het aantal geborgde zetels terugbrengen tot zes, waarvan twee voor landbouw, en dat de verplichting van geborgde zetels voor het dagelijks bestuur komt te vervallen.

Het voorstel klinkt als een compromis, maar daar lijken D66 en GroenLinks niet toe bereid. Ze dreigden zelf hun initiatiefwet in te trekken. Welke partij ze daarmee over de streep hopen te trekken is mij onduidelijk, want ook CDA en VVD konden zich vinden in het amendementsvoorstel. Het was wel een staaltje machtspolitiek en lelijke democratie, want Tjeerd de Groot wil het amendement wel min of meer omarmen in de Eerste Kamer waar geen meerderheid voor de initiatiefwet bestaat. Dat is raar, want een Eerste Kamer ziet vooral toe op de uitvoerbaarheid van wetgeving die in de Tweede Kamer wordt aangenomen en dient niet als plek om wetsvoorstellen compleet te verbouwen. Wellicht hoopt hij er op die manier toch nog meer uit te halen.

Regen

Terugtrekking van de initiatiefwet zou voor de landbouwsector de beste uitkomst zijn, omdat waterschapskennis zo beter geborgd blijft en de vergroening binnen waterschappen, die toch wel door zal gaan, een realistisch karakter blijft houden met oog voor voedselproductie. En dan komen we bij de praktijk, waarvan de Algemene Rekenkamer al zei dat daar in Den Haag te weinig oog voor is. De regen deze week was voor veel boeren het belangrijkste nieuws. Het droge voorjaar begon op veel bedrijven zorgelijk te worden. Die zorg over een slechte oogst is in ieder geval even afgenomen.