Ziekte van Parkinson: Koper blijft verdacht

Het is al langer bekend, zo schrijven de onderzoekers, dat metaalionen van invloed zijn op interacties tussen eiwitten, inclusief de vorming van aggregaten. In hun onderzoek hebben ze onderzocht hoe koperionen de opeenhoping van alfa-synucleïne, een eiwit dat voorkomt in de menselijke hersenen. Het zou onder meer een rol spelen bij de afgifte van dopamine.

Alfa-synucleine kan zich ophopen tot onoplosbare opeenhopingen (Lewy-lichaampjes) en die ophopingen kunnen leiden tot de Ziekte van Parkinson. Ook bij de Ziekte van Alzheimer komen die Lewy-lichaampjes soms voor. Waarom die ophopingen zich voordoen is onbekend.

Bedje van goud

Een team van Zwitserse en Ierse onderzoekers heeft zowel visueel als kwantitatief in kaart gebracht hoe die opeenhopingen zich vormen. Dat deden ze in het lab op een bedje van goud. Daaruit bleek dat de aanwezigheid van koperionen het proces van opeenhoping niet alleen in gang zette, maar ook versnelde. ‘Dramatisch versnelde’ zelfs, volgens de onderzoekers.

Het is natuurlijk in vitro onderzoek en je kunt je afvragen in hoeverre het de werkelijkheid weerspiegelt, maar het werpt toch een wat ander licht op de uitspraak van de Nijmeegse neuroloog Bloem, namelijk dat er weinig of geen aanwijzingen zijn voor een oorzakelijk verband tussen koper en de Ziekte van Parkinson. Bloem vergeleek de bedrijven uit de pesticidenindustrie die met dit soort tegenwerpingen komen met de tabaksindustrie in de jaren vijftig.

Bovendien suggereerde hij dat die aanwijzingen er wel zijn voor een oorzakelijk verband met chemische (bedoeld is synthetische, waarschijnlijk) pesticiden. Ook daar kun je enige vraagtekens bij zetten. Een zoektocht op PubMed naar de relatie tussen pesticiden en Parkinson levert vooral associatieve verbanden op en dan ook nog meestal zwakke associaties.

Biologische landbouw

Omdat bestrijdingsmiddelen - zowel de synthetische als de natuurlijke die in de biologische landbouw worden gebruikt - verschillen in hun biologische werking, is het van belang om na te gaan welke bestrijdingsmiddelen gerelateerd zijn aan de Ziekte van Parkinson. Genoemd worden dieldrin, 2,4-D, 2, 4, 5-T, terbufos en rotenon. Laatstgenoemd middel werd tot 2008 ook gebruikt in de biologische landbouw.

Zoals gezegd: de associaties zijn tamelijk zwak. Desondanks is het een goed idee dat de Europese voedselwaakhond (EFSA), mede op verzoek van het Nederlandse Ctgb (College toelating gewasbeschermingsmiddelen en biociden) onderzoekt of er een relatie is tussen blootstelling aan bestrijdingsmiddelen en neurologische ziekten zoals Parkinson. Het is te hopen dat ze daarbij ook koperverbindingen meenemen, inclusief stoffen die worden gebruikt als plantenvoeding, zoals koperoxychloride.

Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift Vork, een platform over en voor mensen die betrokken zijn bij de voedselketen.