‘Verdichting van landbouwbodems is (deels) oplosbaar, maar preventie is belangrijker’

De gevolgen van bodemverdichting zijn vaak alleen op te merken in de bodem zelf en buiten het bereik van de ploegscharen. „Op een diepte van 30 tot 50 cm vormt zich een verharde laag, een ploegzool, waar de bewerkte bodem overgaat in de ondergrond”, zegt Adriaan Vanderhasselt. „Die harde laag laat nog maar moeilijk water, nutriënten, en wortels door. De negatieve gevolgen tonen zich in natte periodes, want dan kan het water niet goed infiltreren, wat voor erosie of staand water zorgt.”

Maar even goed in droge periodes, voegt hij daar aan toe. „De wortels van de plant komen niet bij dieperliggend water en nutriënten. Boeren en onderzoekers zijn het erover eens dat een verdichte bodem een nefast effect heeft op de kwaliteit, in eerste instantie van de bodem zelf maar als gevolg ook van de gewassen die erop moeten groeien. Verdichte bodems zorgen voor lange periodes met staand water, ernstiger droogtestress, meer gewasbederf, en vaak een verhoogde uitspoeling van stikstof.”

Maatregelen

Vanderhasselt heeft verschillende maatregelen uitgetest in veldproeven, als preventie en als oplossing. Op de velden werden hoofdzakelijk suikerbieten, aardappelen en maïs geteeld. De geteste maatregelen gingen van het verlagen van de bandenspanning, het verminderen van het aantal passages, lagere wiellasten, het vermijden van bewerkingen onder natte bodemcondities, tot diepwoelen en inzaaien van diep wortelende gewassen.

De juiste timing afwachten is belangrijk, zegt Vanderhasselt. „Het juiste moment afwachten om bewerkingen te doen is essentieel. Natte bodems zijn immers een stuk gevoeliger voor bodemverdichting. Om oogstwerkzaamheden laat op het jaar bij natte bodemcondities te vermijden kan er ingezet worden op gewasvariëteiten die vroeger kunnen geoogst worden. Ook in het voorjaar kan je 5 tot 10 procent winst halen door enkele dagen te wachten met bemesten en klaarleggen van het veld tot de bodem voldoende droog is.”

Bandenspanning

Een juiste bandenspanning is belangrijk. „Tijdens de veldproeven was er een duidelijke, voordelige impact op de bodemkwaliteit en uiteindelijk op de gewasopbrengst. Een extra voordeel is dat ook het brandstofverbruik verlaagd wordt door met lagere druk op het veld te rijden. De installatie van een drukwisselsysteem laat daarbij toe om de bandendruk af te stemmen op veld- (lage druk) of wegverkeer (hoge druk). Nieuwe bandentechnologieën zoals IF en VF laten toe om de bandenspanning verder te verlagen met 20 à 30 procent. Wanneer deze nieuwe technologie echter gecombineerd wordt met hogere wiellasten wordt het positieve effect teniet gedaan. Het is immers de wiellast die bepaalt hoe diep de druk in de bodem zal doordringen.”

Ploegzool

Ook als preventieve maatregelen te laat komen en er al bodemverdichting aanwezig is op het perceel, is er nog hoop. „Diepwortelende gewassen zoals luzerne of bladrammenas blijken in staat de ploegzool te doorbreken”, zegt Vanderhasselt. „Ook een relatief ‘nieuw’ gewas zoals sorghum, toonde veel potentieel, terwijl het effect van rode klaver en gele mosterd verwaarloosbaar bleek.”