Topoogst koolzaad ook op zand haalbaar

In het beekdal van het Schoonebeker Diep telen de broers Ensink beiden koolzaad. Samen is dat dit seizoen 13,5 hectare op vier percelen. Naast koolzaad, verbouwen ze zomergerst en zetmeelaardappels in een 1 op 3 bouwplan. “Koolzaad zaaien we in september na de gerstoogst en na koolzaad telen we zetmeelaardappelen”, zegt Henk.

“Wij hebben hier op onze gerstpercelen vaak last van roeken. Daarom telen we koolzaad als alternatief en voor risico- en arbeidsspreiding in onze teelten. We doen burgers en onze buren ook een plezier met deze teelt. Ze genieten van onze gele velden met bloeiend koolzaad. We zien daarvan zelfs foto’s terug op Facebook.” Omdat koolzaad in het nieuwe GLB meetelt als groenbemester, heeft Ensink geen extra kosten voor inzaai van een verplicht vanggewas. In de eco-regeling is koolzaad een rustgewas, waarvoor extra vergoedingen gelden.

Duurzame teelt

In de omgeving van Schoonebeek wordt van oudsher weinig koolzaad geteeld. “We zitten wat dat betreft in een maagdelijk gebied, waardoor de ziektedruk voor ons koolzaad erg laag is”, vertelt Freek. “Gewasbeschermingsmiddelen tegen ziekten zijn niet nodig. We spuiten alleen herbiciden, zo snel mogelijk na zaaien. De eerste twee jaar deden we dat niet, maar dat blijkt wel nodig. Zeker op de mindere plekken in het perceel waar onkruid meer kans krijgt.”

Voor dit seizoen gelden de teeltvrije zones vanuit het GLB nog niet. Dit najaar is dat bij opnieuw inzaaien van koolzaad wel het geval. Dan zullen Freek en Henk meer aandacht moeten hebben voor onkruidbestrijding.

Tijdige voorjaarsbemesting

Vorig jaar was de koolzaadoogst van Ensink met een opbrengst van gemiddeld bijna 5 ton per hectare uitzonderlijk goed. Zeker omdat ze telen op zandgrond. De opbrengsten zijn erg afhankelijk van de weersomstandigheden. “Gemiddeld halen we 3,5 ton per hectare”, zegt Henk. “Als er niet te veel regen valt, gedijt koolzaad hier goed zoals in seizoen 2021 en 2022.” Hun zandgrond is namelijk zeer vochthoudend.

“In een nat voorjaar zoals nu zie je pleksgewijs planten wegvallen op de mindere stukken en dat zal zijn weerslag hebben op de opbrengst”, vertelt Freek. Eind september is wel onder goede, droge omstandigheden gezaaid en bemest met 25 tot 30 kuub varkensmest. Het koolzaad kwam goed door de winter. “Het leek goed, maar door de regen in april konden we geen kunstmest strooien. Dat gebeurde pas een maand later en een tijdige voorjaarsbemesting is echt nodig voor een goede groei.”

Oogst en afzet van koolzaad

De broers voeren zelf de grondbewerking en het zaaien van het koolzaad uit. Loonwerker Oudehinkel in Emlichheim oogst het koolzaad op stam. “Vanwege het niet gelijktijdig rijpen van de zaden, is het juiste oogstmoment van koolzaad bepalen altijd lastig. Als je te vroeg oogst, is het oliegehalte en de uitbetaling lager. En als er te veel zaad op het land achterblijft, ben je te laat”, zegt Freek. Met een hauwvast ras als Ambassador ben je wat dat betreft het best af, het geeft je net even wat meer flexibiliteit in de oogstplanning.

De eerste jaren is het koolzaad verkocht aan een Duitse coöperatie. Sinds twee jaar levert Ensink het aan Agrifirm. “In 2022 verkochten we het koolzaad op dagprijs voor €550,- per ton. Achteraf hadden we het in de pool van Agrifirm moeten hebben, want de poolprijs kwam door de oorlog in Oekraïne uiteindelijk uit op €700,- per ton”, vertelt Henk. “Nu zijn de prijzen weer genormaliseerd. We kijken het even aan en bepalen vlak voor de oogst waar we ons koolzaad gaan afzetten. Of in de Agrifirm-pool of aan de Duitse coöperatie. De markt voorspellen blijft lastig, maar we houden de Matif-notering voor koolzaad goed in de gaten.”

Saldo gelijkwaardig aan graan

De broers zijn tevreden over het saldo van LG Ambassador, waarvan ze het zaaizaad via Agrifirm inkochten. “Koolzaad levert niet de hoogste prijs op, maar de teelt kost ons ook weinig. Varkensmest is gratis en spuiten tegen ziekten is niet nodig. We betalen €145,- per hectare voor een herbicidebespuiting, €100,- voor zaaizaad en €350,- voor kunstmest. Loonwerk voor koolzaad is ongeveer €50,- per hectare duurder dan voor gerst”, zegt Henk.

Hij geeft aan dat het gemiddelde saldo van hun koolzaad zeker niet lager is dan van graan. “Want de prijzen van koolzaad en graan zijn communicerende vaten. Bij een hoge graanprijs is de prijs van koolzaad ook hoog en andersom”, weet Freek. De broers zien dat veel telers zoeken naar hoger renderende gewassen, zoals bijvoorbeeld uien. “Wij zoeken bewust naar een minder intensieve arbeidsfilm. Met teelten als uien of zetmeelaardappelen heb je veel meer werk.”

Bekijk de aanbevolen rassen koolzaad >>