Bewaarschuur huren is goedkoper dan nieuwbouw

Het is op deze stormachtige ochtend in januari een drukte van belang in de kantine van akkerbouwer Kees Hospers in Marknesse in de Noordoostpolder. Behalve Hospers zelf en zijn drie vaste krachten, zijn twee schilders van een schildersbedrijf present die het woonhuis van de akkerbouwer onder handen nemen. Ook de aannemer is met een medewerker aangeschoven: de harde wind heeft een deur van een loods ontwricht en dat hebben zij vanmorgen weer hersteld.

Nieuwe bewaarplaats bouwen

In de zomer van 2007 was dezelfde aannemer drie maanden lang kind aan huis bij Hospers. 'We wilden aanvankelijk 1 maart beginnen met de bouw van een nieuwe bewaarplaats. Maar het zat tegen met de vergunningen. Pas op 16 mei kwamen uiteindelijk de vergunningen af – alleen de buren zouden nog bezwaar kunnen maken. En als dat gebeurde, zou de gemeente de bouw kunnen stilleggen, waarschuwde de man van de gemeente. Maar dat risico wilde ik wel nemen', zegt Hospers.
'Een dag later begonnen we dus al met heien. Vervolgens is er enorm hard gewerkt. De fundering was amper droog of de spanten stonden al. Meteen daarna stonden de dakdekkers al klaar. De bouwvak van de aannemer is dat jaar erbij ingeschoten. Als het nodig was, werkte de aannemer ook 's avonds door. En 10 augustus, nog geen drie maanden nadat de eerste paal de grond inging, reden we de eerste aardappelen de nieuwe loods binnen.'

Toch nog bewaarruimte huren

Het resultaat mag er zijn. Schuin achter de oude cultuurschuur is een complex verrezen met een totale opslagcapaciteit van 2.500 ton pootaardappelen in kisten. Deze capaciteit komt bovenop de 450 ton kistenbewaring en 1.100 ton bewaring voor losgestort product die Hospers al op zijn erf had.
Toch moet de teler ook na de nieuwbouw nog elders bewaarruimte huren. 'Reken maar uit: 85 hectare pootaardappelen met 50 ton bruto product. Dan moet je beschikken over 4.250 ton opslagruimte. In de nieuwe situatie hebben we theoretisch ruimte voor ruim 4.000 ton. Maar omdat we nog niet voldoende kisten hebben, moet ik nu jaarlijks nog 500 tot 700 ton bewaarruimte bijhuren voor het pootgoed.'

Huren goedkoper

Directe aanleiding voor de uitbreidingsplannen was dat een van de bewaarschuren die Hospers huurde, werd verkocht. 'Toen moesten we op zoek naar iets anders', zegt de akkerbouwer. 'Aanvankelijk wilde ik een schuur neerzetten met een capaciteit van 500 ton. Maar naarmate je groter bouwt, wordt het naar verhouding steeds goedkoper. Uiteindelijk zijn we hierop uitgekomen.'
Huren is in principe goedkoper dan zelf bouwen, meent de akkerbouwer. Daar staat tegenover dat je het product in huurloodsen minder goed in de gaten kunt houden. Daardoor neemt het risico toe. Ik denk dat je met een eigen bewaring per saldo uiteindelijk toch goedkoper uit bent.' 
Daarnaast wijst de pootgoedteler op het logistieke voordeel van een bewaring bij huis. 'Bij de oogst maakt het nog niet zoveel uit waar je de aardappelen naartoe moet rijden. In de winter, wanneer het pootgoed moet worden gesorteerd, speelt dat wel een belangrijke rol.'

Nieuwbouw in vier gedeelten

De nieuwbouw telt vier gedeelten: één verwerkingsgedeelte en drie echte bewaarcellen. De verwerkingsruimte, die tegen de sorteerruimte van de oude bewaarschuur is aangebouwd, heeft firma Tolsma uitgerust met een droogwand. Hospers: 'Daarvoor kunnen de aardappelen die onder natte omstandigheden zijn gerooid of die uit een kipwagen komen die onderweg is natgeregend, snel worden gedroogd. Die droogwand heeft een enorme capaciteit en is voorzien van kachels. Na één of twee dagen drogen, is het product droog en verplaatsen we de kisten naar een andere ruimte.'

'Pootgoed opwarmen voor sorteren

De pootgoedteler gebruikt de droogwand overigens niet alleen direct na de oogst. In tegenstelling tot veel andere telers warmt hij daarmee het pootgoed ook op tot een graad of tien voordat hij het gaat sorteren. 'Een aardappel met een drukplek kan verkurken als die koud wordt gesorteerd', verklaart Hospers. Toch is de belangrijkste reden het voorkomen van blauw. 'Dat is in pootaardappelen een schoonheidsgebrek', erkent Hospers. 'Het product ziet er nu veel beter uit.'

Langsventilatie

De eerste nieuwe bewaarcel is voorzien van zogeheten langsventilatie. Daarbij wordt droge lucht met enorme pijpen bovenin de cel geblazen en onderin afgevoerd. De luchtcirculatie tussen de kisten zorgt ervoor dat het product droog blijft. Deze cel is daarnaast uitgerust met mechanische koeling, zodat Hospers de poters hier goed kan houden tot april, mei. 'Het gaat dan om aardappelen die bijvoorbeeld naar de Oekraïne moeten.'

Zuigventilatie

De tweede bewaarcel moet het zonder mechanische koeling stellen; er wordt gewoon gekoeld met buitenlucht. Deze cel is uitgerust met zuigventilatie. Tussen de kistenrijen komen kleden te hangen. Daardoor kan de lucht alleen door de kisten heen als de ventilatoren gaan draaien. 'Dit type ventilatie is wat geforceerder dan langsventilatie. Daardoor is dit systeem wat geschikter om het product te drogen', legt Hospers uit.
In de laatste cel van de nieuwbouw heeft Tolsma nog geen ventilatiesysteem aangelegd. De aardappelen die er worden bewaard, worden gedroogd en geventileerd met mobiele systemen die de lucht door de kisten zuigen. Hospers is wel van plan om ook deze cel op termijn uit te rusten met een vast ventilatiesysteem. Hij denkt dat hij in deze cel kiest voor langsventilatie.

Oude bewaring

Pootaardappelen die vroeg in het seizoen weggaan en rassen die weinig gevoelig zijn voor drukplekken, worden los gestort in de oude bewaring. 'Het gaat dan bijvoorbeeld om Désirée, Agatha en Romano', zegt Hospers. De rassen met Agria-bloed – rassen die de naam hebben dat ze lastig te bewaren zijn – bewaart de pootgoedteler altijd in kisten.
Zijn eigen uitgangsmateriaal bewaart Hospers in kisten in de oude bewaring, die ook is voorzien van een droogwand. Een aantal rassen voor eigen gebruik wordt behandeld met de biologische kiemremmer Talent. 'Het gaat me eigenlijk niet om de kiemremming. Ik gebruik Talent vooral in rassen met relatief weinig knollen – het middel zorgt juist bij die rassen voor meer knollen. Maar in Spunta bijvoorbeeld gebruik ik geen Talent omdat het in de nateelt tot gekke mutanten leidt.'

Prognoseprijs

Waar de poolprijzen over oogst 2008 op uitkomen, is nog onduidelijk. De pootgoedhandelshuizen hebben nog geen prognoseprijzen afgegeven. Accountantskantoor Countus heeft zich al wel aan een voorspelling gewaagd. In telersbijeenkomsten noemde het accountantskantoor een prijs van 27 euro, weet Hospers. Dat is minder dan de record prognoseprijs van 32,50 euro per 100 kilo die Hospers' handelshuis Agrico over oogst 2007 bekendmaakte. 'Maar voor 27 euro kunnen wij goed pootaardappelen telen.'
Wel wijst de akkerbouwer erop dat de teeltkosten de afgelopen jaren aanzienlijk zijn gestegen. 'Vooral van kunstmest zijn de prijzen gestegen.' Dat komt volgens Hospers niet alleen door de hogere energieprijzen. Ook de stijging van de graanprijs speelt een rol. 'Een hoge graanprijs maakt het in landen als de Oekraïne interessant om kunstmest in te zetten. Nu de graanprijs weer is gedaald, zie je dat de prijzen voor kunstmest ook weer iets omlaag gaan.'

Samenwerken

Tien jaar geleden had Hospers nog 130 tot 140 hectare onder de ploeg. Sindsdien is het bedrijf aanzienlijk gegroeid. Zet die groei de komende jaren nog door? 'De grondprijs is hoog, dus ik denk niet dat het bedrijf nog veel zal groeien door de aankoop van grond. Bedrijven zullen zich wel steeds meer specialiseren. Zaken als grondruil nemen de komende jaren wel verder toe. Ook verwacht ik dat telers meer gaan samenwerken. Ik kan me voorstellen dat je bijvoorbeeld met een aantal telers van winterpeen of uien een moderne loods bouwt en de afzet en wellicht de verwerking samen oppakt. Op die manier kun je meer toegevoegde waarde aan het product geven.'

Het bedrijf

Kees Hospers heeft in Marknesse een akkerbouwbedrijf van 219 hectare. Aardappelen zijn een belangrijke tak van sport. Hij teelt 85 hectare pootaardappelen en 15 hectare consumptieaardappelen. Daarnaast heeft Hospers 20 hectare winterpeen, 20 hectare zaaiuien, 25 hectare suikerbieten, 20 hectare wintertarwe en 7 hectare witlofpennen. Hij verhuurt 12 hectare voor tulpenteelt. Door landruil groeit op zijn kavels bovendien 15 hectare maïs en gras.