Koelinstallatie met R22 is tijdbom

Er is geen reden om nu in allerijl koelinstallaties om te bouwen, stellen Geerlofs Koeltechniek en Tolsma Techniek. Geerlofs geeft wel informatie, maar doet dat bewust rustig omdat het bedrijf niet aan 'bangmakerij' wil doen. Tolsma benadert de klanten met een oudere installatie binnenkort met een brief, waarin het bedrijf een aanbieding doet. ,'We kunnen de installatie ombouwen en gelijk een stuk energiezuiniger maken', kondigt Hans Bult aan. Techneut Bult heeft zich verdiept in de gevolgen van het verbod op R22.

Kritisch naar logboek kijken

Verstandige akkerbouwers en vollegrondsgroentetelers kijken eens kritisch naar het logboek van hun installatie, vindt Bult. Hij weet dat weinig mensen dat doen. 'Zolang alles prima draait, doet niemand iets. Zelf milieuambtenaren kijken vaak niet in het logboek. We hebben bijvoorbeeld ook klanten zonder onderhoudscontract. Dat is vreemd.'
Een erkende monteur moet de installatie namelijk jaarlijks controleren op lekkages. 'Lekt de installatie niet, dan kun je rustig blijven doordraaien. Weet dan wel dat je opeens aan de beurt bent als er wel een lekkage is. Dan sta je opeens voor de keuze: een ander middel erin, de installatie ombouwen of zelfs helemaal vervangen. Dat is misschien een giga-investering.'

Alternatief

Er is inmiddels een alternatief voor R22, het chloorloze middel R4 22 D of 029 van producent Dupont. Het nadeel van deze middelen is de prijs. Het is duurder dan R22. Het oude middel kostte een kleine twee tientjes, het nieuwe bijna 56 euro per kilo. De prijzen verschillen per installateur en de verhouding verandert naarmate R22 schaarser wordt. Bult: 'We hebben een alternatief voor 45 euro per kilo.'
Hij verwacht dat de prijs van R22 niet verder stijgt, ook al wordt het niet meer gemaakt. Andere installateurs verwachten echter wel een forse prijsstijging. Geerlofs Koeltechniek verwacht zelfs exorbitante prijzen, maar GEA Grenco meent dat R22 het 'goud van de komende jaren' is. Voor het afvoeren van R22 is namelijk subsidie beschikbaar.

Koudemiddel

Ook het koudemiddel R404 is een optie, maar dat vraagt een forse aanpassing van de installatie. Bult heeft er nog niet veel ervaring mee, maar hij schat in dat gebruik van dit middel neerkomt op de aanschaf van een compleet nieuwe koelinstallatie. 'Dikkere leidingen, de hele oliehuishouding ombouwen, je zou net zo goed een nieuwe installatie neer kunnen zetten.' Ook synthetische oliën geven problemen, omdat leidingen dichtslibben en er snel storingen ontstaan.

Energiezuiniger

Tolsma Techniek heeft misschien een oplossing voor de extra kosten die agrariërs maken als ze duurder koudemiddel aanschaffen. Het bedrijf wil de installaties vullen met het nieuwe middel en ze tegelijkertijd energiezuiniger maken. Het nieuwe middel is daar volgens Bult bij uitstek geschikt voor. 'We zetten een frequentieregelaar op de compressor, brengen de condensatietemperatuur omlaag en brengen een elektronisch expansieventiel aan. Deze drie aanpassingen besparen de akkerbouwer ongeveer veertig procent in het energiegebruik', claimt de installateur.

Buitentemperatuur van 15 graden

Winst is volgens Bult ook gemakkelijk te halen doordat de installaties zijn afgesteld op een buitentemperatuur van 25 graden. 'In de warme periode van het jaar staan de cellen van de akkerbouwer leeg. En 70 procent van de tijd is het in Nederland niet warmer dan 13 graden. We kunnen de installatie dus rustig afstellen op een buitentemperatuur van 15 graden. Daarvoor is een variabele capaciteit van de compressor en dus het ventiel nodig.'

Stilte voor de storm

Van de kleine 900 installaties met R22 die Tolsma onderhoudt, moet het grootste deel nog worden aangepast. Tolsma en collega-bedrijven verwachten dan ook een drukke tijd. De gebruikers worden geleidelijk ingelicht, al zijn klanten met lekkende installaties wel gewezen op de Europese regels. Bult erkent dat de meeste relatief kleine gebruikers nog nauwelijks op de hoogte zijn, maar de grote koel- en vrieshuisexploitanten zijn al jaren bezig met de voorbereiding. 'Voor hen gaat het ook om veel grotere investeringen.'

Nekovri houdt vinger aan de pols

Belangenbehartiger voor Nederlandse koel- en vrieshuisexploitanten Nekovri houdt de vinger aan de pols. De organisatie vreest voor de beschikbaarheid van gerecycled of geregenereerd R22 voor eigenaren van slechts één koel- of vriesinstallatie. Volgens het Europese besluit mogen die bedrijven alleen geregenereerd koudemiddel gebruiken. Nekovri vindt dat voor deze bedrijven ook gerecycled koudemiddel beschikbaar moet zijn. De regels stellen nu dat hergebruik alleen binnen eigen installaties is toegestaan. Dat is onuitvoerbaar voor eigenaren van de kleine installaties.

Vrijgeven

Nekovri wil dat de handel in gerecycled materiaal vrij is, zodat iedereen eraan kan komen. De eigenaar van de installatie heeft in de visie van Nekovri wel de eerste optie heeft op het gerecycled materiaal uit diezelfde installatie. Wordt hiervan geen gebruik gemaakt, dan is de installateur vrij om het koudemiddel ergens anders in te zetten, stelt de belangenbehartiger.
De organisatie pleit bovendien voor ammoniak als alternatief voor de schadelijke koudemiddelen. Ammoniak (NH3) is van natuurlijke oorsprong. Even leek het erop dat ammoniak als koudemiddel ook werd afgeserveerd, omdat de Europese Unie het middel wilde bestempelen als gevaarlijk en explosief. De Europese belangenbehartiger Ecsla van de koel- en vriessector heeft dat in 2006 weten te voorkomen. Ammoniak koelt beter dan R22 in een direct circuit, ofwel als de ammoniak door de leidingen en verdampers stroomt. Bij een indirect systeem geeft de ammoniak de koude via een warmtewisselaar af aan glycol, dat vervolgens door de leidingen stroomt. Daarbij is minders kans op ontsnapping van ammoniak, maar het rendement daalt ook flink.
Installaties die geen gassen of vloeistoffen meer nodig hebben, zijn nog niet praktijkrijp. Zo wordt bijvoorbeeld gesleuteld aan koeling op basis van magnetisme.

Geen maagdelijk R22 meer

R22 is het koudemiddel dat met het gas freon door de leidingen van koelcellen van voor 1996 wordt gevoerd. Freon is schadelijk voor de onzonlaag en wordt daarom in Europees verband verboden. Dat is terug te vinden in het Europees Besluit 2037/2000. Dat stelt dat maagdelijk R22 niet meer is toegestaan vanaf 1 januari 2010 en installaties bijvullen met R22 mag vanaf 2015 niet meer. Europa verbood al eerder de bouw van freoninstallaties vanaf 1996.
Volgend jaar kunnen installateurs de apparatuur wel bijvullen met gerecycled R22. Dan moet het echter wel van oorsprong uit de eigen installatie komen. Gebruikers die R22 over hebben, bijvoorbeeld na overschakeling op een ander middel of sloop, kunnen het tegen betaling inleveren bij de leverancier. Die maakt het schoon en verkoopt het tegen nieuwprijs als geregenereerd koudemiddel. Wie zijn R22 door de installateur laat aftappen en laat reinigen om het vervolgens terug te kopen om de installatie weer te vullen, doet in installateursjargon aan retrofitten.