Geen behoefte aan schijnzekerheid bij aardappelcontracten

Na een paar dagen met rustig voorjaarsweer wil de zon er op deze ochtend in februari maar niet doorheen prikken. In de werktuigenloods verwisselt Jan Blitterswijk een brandstoffilter van de trekker die voor de uienzaaimachine staat opgesteld. Hij vult nog wat motorolie bij en dan is de combinatie weer startklaar. Gisteren zaaide een collega er de eerste 13 hectare zaaiuien mee en als het droog blijft en ook de percelen op zwaardere grond nog wat opdrogen, zullen er de komende weken nog flink wat hectares volgen.

Maatschap met twee bedrijven

De maatschap Blitterswijk heeft in Biddinghuizen 175 hectare onder de ploeg. In Zeewolde, waar zijn ouders de dagelijkse leiding voeren, heeft de maatschap nog een gemengd bedrijf van 70 hectare en 80 melkkoeien. Daar teelt de maatschap behalve maïs en gras ook akkerbouwgewassen. En hoewel de graanprijzen de laatste jaren aanzienlijk zijn gestegen en de bietenprijzen almaar teruglopen, moet het geld worden verdiend met aardappelen en uien.

Aardappelcontracten

Aanleiding voor het gesprek met Blitterswijk zijn de contracten waarmee de afnemers van aardappelen de boer opgaan en die in de ogen van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) vaak niet kostendekkend zijn. Op grond van een kostprijsberekening die de vakbond heeft opgesteld, zouden de telers geen contract beneden de 14 cent per kilo moeten afsluiten, meent de NAV. Het is niet voor het eerst dat de vakbond de telers adviseert niet te zwichten voor het dictaat van de afnemers. Maar de adviezen hebben aan de praktijk van alledag tot dusver weinig veranderd: velen kiezen als punt bij paaltje komt toch weer voor een contract, ook als de prijs lager ligt dan de kostprijs van de vakbond.

'Zie je wel'

Niet Jan Blitterswijk, al erkent hij ruiterlijk dat dit voorjaar niet het beste moment is om de teelt van vrije aardappelen te promoten. De afgelopen weken daalde de telersprijs tot een cent of 8 per kilo. 'En veel boeren met een contract van een dubbeltje of 11 cent zullen zeggen: 'zie je wel'.' En inderdaad: Blitterswijk heeft nog 1.800 ton vrije aardappelen in de bewaring. Of hij nog rustig slaapt? 'Oh jawel, hoor.'

Vorig jaar veel pijnlijker

Vorig jaar was het veel pijnlijker, wil hij maar zeggen. De teler had, in tegenstelling tot veel andere telers, prachtige Agria's in de schuur. En terwijl de marktprijs opliep tot 30 cent en sommige collega-telers goed geld verdienden met slechte partijen en velen voorspelden dat zijn partij goud waard zou worden, wachtte Blitterswijk tevergeefs op de zilvervloot. De prijs zakte als een kaartenhuis in elkaar en kopers bleven weg. 'De rotzooi bleek vorig jaar goud waard en de 'goeien' waren voor de koeien', zegt Blitterswijk. In augustus werden zijn prachtige Agria's voor een paar cent per kilo tot vlokken verwerkt. 'Het gat van 8 cent naar beneden nu is niet zo groot meer. We zien wel hoe het afloopt.'

Raak schieten als anderen missen

Maar wie lang durft te wachten, schiet ook wel eens raak als anderen missen. Veel telers zullen zich 2004 herinneren als een dramatisch aardappeljaar. Degenen met een contract knepen hun handen dicht. Maar Blitterswijk was niet jaloers op collega's met een contract van 9 cent op maart en een terugleverplicht van 30 ton per hectare. 'Het restant konden ze toen voor 2 à 3 cent meeleveren en dan kom je met een netto-opbrengst van 55 ton op een bruto saldo van 3.600 euro per hectare. Ik zette de koelkast voor mijn aardappelen en beurde in juli voor alle aardappelen 11 cent; goed voor een bruto saldo van ruim 6.000 euro.'
Toch besloot de teler na de deceptie van de afzet van de oogst 2006, dit afzetseizoen de strategie wat bij te stellen. 'Als de prijs goed is, moet ik gewoon in het seizoen al wat verkopen, wat meer spreiden. Maar ja, dat is mooi in theorie, want nu is de telersprijs alleen in november voor levering op maart/april maximaal 11,5 cent geweest.'

Zekerheden

Blitterswijk heeft niks principieels tegen de teelt op contract. Integendeel. Een klein deel van zijn uien gaat bijna altijd op contract weg en soms, als hij voor zijn gevoel wat te veel vrije aardappelen heeft, wil hij voor de gemoedsrust ook nog wel eens wat aardappelen op contract verkopen of meedoen in een pool. 'Maar ik voel er niets voor om in het voorjaar al een contract af te sluiten voor de aardappelen die ik pas in het daaropvolgende jaar lever en waarvan ik nu al weet dat ze de kostprijs niet of nauwelijks opbrengen. Er kan in een teeltseizoen nog zoveel gebeuren. Op dat soort zekerheden zit ik niet te wachten. Daarvan kan ik geen trekker kopen.'

Ook restaardappelen

Daarbij komt dat het bij een contract niet alleen gaat over een afspraak over de prijs. Hij refereert bijvoorbeeld aan de voorwaarde dat telers met een tonscontract ook de restaardappelen aan dezelfde afnemer moeten verkopen. En pootgoed kan bijna alleen worden gekocht met een verplichte teruglevering - en Blitterswijk voelt er niets voor om aan één koper vast te zitten. Wie tegenwoordig aardappelen zonder contract teelt, maakt het zichzelf niet gemakkelijk. Het vereist creativiteit om zonder verplichtingen goed en gecertificeerd pootgoed te kopen van het gewenste ras. Toch heeft Blitterswijk daar tot dusver geen problemen mee gehad.

Kwaliteit

Telers van vrije aardappelen moeten daarnaast zorgen dat zij kwaliteit leveren, meent Blitterswijk. 'Dat betekent: goed uitgangsmateriaal, goede meststoffen, goede grondbewerking en een goede bewaring. Het is beter om aan de bovenkant bij de opbrengsten er 500 euro bij te verdienen, dan 500 euro van de kostprijs te willen afpeuzelen.'

Kritisch op de kosten

Dat neemt niet weg dat Blitterswijk kritisch is op de kosten. 'Ik heb bijvoorbeeld dit najaar al KAS gekocht voor 19 euro per 100 kilo, terwijl die prijs inmiddels is gestegen tot 28 euro.' En om zijn product ook na de oogst in topconditie te houden, beschikt de akkerbouwer in Biddinghuizen over een moderne bewaarschuur. Aan de ene kant van die bewaarschuur heeft de teler drie cellen ingeruimd met een totale opslagcapaciteit van 2.400 ton aardappelen. Aan de andere kant is er eveneens in drie cellen ruimte voor 2.000 ton uien - die hij in tegenstelling tot andere jaren nu al heeft afgeleverd. Dwars op de bewaarcellen is in het midden van de loods voldoende ruimte om de vrachtwagens onder dak te kunnen laden.

Koelkast

Om het product ook na april op een constante temperatuur te houden, beschikt de akkerbouwer over een mobiele mechanische koeling ('een koelkast') die hij voor elke cel kan plaatsen. 'Met een vaste mechanische koeling kun je de uien het hele jaar op 2 graden houden. Maar ik zet de koelkast pas vanaf april in om het product op een constante temperatuur te houden.

Geen risico met phytophthora

Ook met schimmelziekte phytophthora wil de teler geen risico's nemen. 'Maar dat betekent niet dat ik veel middel gebruik. Ik spuit altijd met lage doseringen. Daardoor moet ik mijn aardappelen per teeltseizoen misschien wel 20 tot 25 keer spuiten en denken leken wellicht dat ik heel veel spuit. Maar aan het eind van de rit heb ik minder middel verspoten dan een teler die altijd de adviesdoseringen heeft aangehouden. En afgelopen jaar bijvoorbeeld, had ik helemaal geen last van phytophthora. Het is wat meer werk, maar die spuit staat er toch.'

Het bedrijf

Jan Blitterswijk heeft in maatschap met zijn ouders een bedrijf in Biddinghuizen en een in Zeewolde. Ze telen 60 hectare aardappelen, 50 hectare suikerbieten, 35 hectare zaaiuien, 60 hectare wintertarwe, 25 hectare grasland en 15 hectare maïs. De veestapel bestaat uit 80 melkkoeien.