Variabel poten loont op bonte grond

Bij het plaatsspecifieke planten wordt gebruikgemaakt van met scantechniek vervaardigde bodemkaarten waarop de verschillende lutumwaarden zijn weergegeven. Een hoger lutumgehalte vraagt een hogere plantdichtheid. Door telers en adviseurs zijn rekenregels opgesteld voor de te hanteren plantafstanden bij verschillende lutumwaarden.
Met behulp van de rekenregels is de lutumkaart omgezet in een digitale plantafstandkaart. Deze kaart wordt gebruikt om met de computer de variator of, bij het nieuwe type pootmachine, de hydraulische aandrijving van de snarenbedplanter te regelen. Met behulp van RTK-GPS op de pootcombinatie 'weet' de computer tijdens het werk telkens wat het lutumgehalte ter plaatse is en dus wat de plantafstand moet zijn.
Volgens het vorig jaar verschenen rapport van PPO, een literatuurstudie, moeten de rekenregels echter worden beschouwd als een 'slag in de lucht'. Ze zijn volgens dat rapport niet onderbouwd. Om te komen tot onderbouwde rekenregels moet volgens PPO ook aandacht worden besteed aan ras, potermaat, aantal stengels per poter en de groeiomstandigheden.

4 Procent opbrengst

Ondanks die kritische noot laat het onlangs verschenen analyserapport van The Soil Company, het bedrijf dat de bodemkaarten maakte, toch zien dat in de vierjarige proef het variabel poten een positief effect heeft. Op de percelen die een spreiding hebben in het lutumgehalte van de grond van 10 procent of meer, geeft variabel poten een financieel voordeel. Een variatie van 20 procent in de plantafstand gaf een verbetering in de sortering van 6 procent. Als de variatie in de plantafstand 10 procent is, lijkt dit vooral effect te hebben op de totale kilogramopbrengst.
Het gemiddelde van de proeven in de jaren 2004 tot en met 2007, uitgevoerd op 29 percelen en met 18 rassen, laat zien dat de totale opbrengst stijgt met 4 procent en dat ook de opbrengst in de pootgoedmaat 28/55 stijgt met 4 procent. Uitgaande van een gemiddelde prijs van 19 cent per kg voor de totale opbrengst en 24 cent voor de maat 28/55 wordt in het rapport het opbrengstverschil omgerekend naar een financieel verschil over de vier jaar. Het verschil in kilogramopbrengst totaal bedraagt 1.269 kg, in de maat 28/55 1.167 kg. Dit komt uit op een saldotoename van respectievelijk 241 en 280 euro.
Daar staan extra kosten tegenover. De benodigde investering voor het variabel planten - aanpassing van de plantmachine, de computer, GPS en de bodemkaarten à 110 euro per hectare - komt op 7.080 euro. Dit komt op een jaarlijkse kostenpost van 1.944 euro. Afgezet tegen de meeropbrengst van 241 euro worden de jaarlijkse kosten vergoed bij een areaal van iets meer dan 8 hectare.

Geen snelle opmars

De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het systeem voor iedere pootgoedteler voordelig is.
Eddie Loonstra, directeur van The Soil Company, verwacht dat het variabel planten binnen acht tot tien jaar gemeengoed zal zijn.
Toch maakt het allesbehalve een snelle opmars in de praktijk. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat telers op egale grond weinig voordeel zien. Marcel Scholtens in Luttelgeest heeft binnen het project Future Farming Flevoland (FFF) ervaring opgedaan met variabel planten. Omdat zijn grond te homogeen is om op basis van het lutumgehalte de plantafstand te variëren, is gebruik gemaakt van de verschillen in waterretentie. 'We hebben het twee jaar geprobeerd, maar de resultaten bleken nihil', aldus Scholtens. Hij ziet dan ook af van verdere toepassing van het systeem op zijn bedrijf.
Frans van Egmond, projectleider van FFF en de afgelopen drie jaar betrokken bij de proeven, vindt de resultaten ook niet duidelijk positief. 'Er zijn allerlei factoren die invloed hebben op zetting, tal en potermaat. Er is te weinig bekend over de verbanden tussen de verschillende factoren', zegt hij. Maar Van Egmond hoeft niet lang na te denken over het nut van het systeem op erg bonte grond. 'Ik zou het niet zonder variabel planten doen', zegt hij stellig.

Positieve ervaringen 

Akkerbouwer en vollegrondsgroenteteler Ton Moors in de Wieringermeer heeft positieve ervaringen met precisielandbouw. Het rechtrijden met behulp van RTK-GPS en het plaatsspecifiek bemesten van de ijsbergsla hebben een vaste plek veroverd op het bedrijf. Of de bodemkaarten ook voor variabel planten van de pootaardappelen zullen worden gebruikt, hangt af van de beslissing of er dit jaar proeven zullen worden aangelegd.
Op de sterk in zwaarte variërende percelen van Moors maken de planten op de zwaardere grond een minder vlotte start dan op de lichtere delen van het perceel. In de ijsbergsla zorgt een plaatsspecifieke mesttoediening voor gelijke kroppen. Dit vertaalt zich direct in een financieel voordeel.
Momenteel overweegt Moors de invoering van variabel planten van pootaardappelen. Ook daarmee hoopt hij op de bonte percelen een voordeel te behalen. Helemaal overtuigd is hij nog niet. De proef die vorig jaar op zijn bedrijf is aangelegd in een perceel Mondial heeft geen betrouwbare gegevens opgeleverd. De proef werd handmatig aangelegd en was beperkt; driemaal drie meter. 'Goed bedoeld, maar helaas te laat', merkt Moors op. De aardappelen zijn nog een keer verlegd toen ze eigenlijk al vast lagen.
Weliswaar is inmiddels 25 hectare van het 86 hectare tellende bedrijf gescand - Moors laat elk jaar enkele percelen in kaart brengen, voor de aardappelen uit - maar de akkerbouwer hikt nog aan tegen de kosten die hij moet maken om ook variabel planten mogelijk te maken. Ongeveer 3.000 euro vergt de aanpassing van de vijf jaar oude snarenbedplanter. Een PM-Control en een pocket-pc zijn nodig om de variator van de machine te sturen.

'Weten wat er gebeurt'

De beslissing om variabel te planten, hangt ook af van de mogelijkheid om de software voor het systeem te installeren op de reeds aanwezige GPS-computer van de trekker. Daarmee spaart Moors de kosten voor de pocket-pc uit. 'Met een trekkercomputer, een rechtrijcomputer en een doseringscomputer begint het toch al aardig vol te worden in de cabine', zegt Moors.
Een nadeel van de PM-Control in combinatie met de variator van de plantmachine is dat deze trager reageert dan het nieuwste type hydraulisch aangedreven machines. 'Op het moment dat op basis van de bodemkaart een signaal voor wijziging doorkomt, duurt het even voordat de machine de plantafstand heeft aangepast.'
Moors vindt het geen optie om de plantmachine om die reden in te ruilen. Afgezien van de torenhoge uitgave speelt mee dat het variabel planten hooguit op een deel van de 49 hectare pootgoed zal worden uitgevoerd. Moors voelt er niet voor blindelings te varen op de nieuwe techniek en wil het eerst uittesten op een deel van het areaal.'Eerst maar eens weten wat er gebeurt.' Daar komt nog bij dat hij zijn Bintjes, Spunta's en Kennebecs gedeeltelijk op huurland teelt. 'Een verhuurder zal zijn grond niet zomaar laten scannen', weet Moors.

Project Precisielandbouw Het Hogeland

Maatschap Klijn in Uithuizermeeden is een van de deelnemers van het project Precisielandbouw 'Het Hogeland' in de provincie Groningen. Het bouwplan bestaat uit pootaardappelen, suikerbieten, wintertarwe, wortelen en zaaiuien. Telers die participeren in 'Het Hogeland' richten zich komend seizoen op drie thema's: Parallel tracking, grondbewerking op basis van de bodemkaart en variabel spuiten, kunstmeststrooien en poten op basis van de bodemkaart.
Mark Jan Klijn heeft de afgelopen jaren ervaring opgedaan met precisielandbouw. Het RTK-GPS-systeem is toegepast bij aardappel- en wortelruggen frezen op rijafstand, wintertarwe zaaien en kunstmeststrooien. Als groot voordeel noemt Klijn de kaarsrechte aardappel- en wortelruggen. Voor de aardappelen en wortelen moet de maatschap jaarlijks ongeveer 100 hectare frezen. Ook het niet hoeven uitmeten van de sporen bij het kunstmeststrooien scheelt veel tijd. Vooral als over de vorst kali moet worden gestrooid is het uitzetten van de vlaggen lastig.

'We willen ervaring opdoen'

Daarnaast heeft Klijn de afgelopen jaren ervaring opgedaan met variabel planten van de aardappelen. Komend voorjaar gaat hij 4 van de 75 hectare pootgoed variabel planten. 'Het is voor ons het derde jaar, maar we willen er graag ervaring mee blijven opdoen', zegt Klijn.
De grond varieert in zwaarte van 12 tot 34 procent afslibbaar. De standaard plantafstand van 16 centimeter zal op basis van de lutumkaart op het variabel te beplanten deel van het perceel variëren van 14 tot 18 centimeter. Het Groninger bedrijf heeft twee trekkers uitgerust met het RTK-systeem. De drie jaar oude snarenbedplantmachine is ook al voorzien van een GPS-aansluiting, maar de machine past de plantdichtheid minder snel aan dan het nieuwste type plantmachine.
Dit jaar liggen op het land van de maatschap twee proeven met variabel planten. In twee rassen, Lady Jo en Lady Rosetta, liggen oppervlaktes van 2 hectare waarop de akkerbouwers variabel planten toepassen. Uit deze variabel geplante percelen worden drie monsters genomen, op lichte, middelzware en zware grond. Ook uit het gangbaar geplante deel worden drie monsters genomen. Elk monster bestaat uit de oogst van tweemaal 3 meter rug. In elk monster wordt het aantal stengels geteld en de opbrengst bepaald.