Henk van Putten test niet-kerende grondbewerking

Eind november werd er druk geploegd op Goeree-Overflakkee. Maar niet op het land van Henk van Putten in Dirksland waar hij op 100 hectare wintertarwe, suikerbieten, uien en pootaardappelen teelt. Sinds vorig jaar ploegt de akkerbouwer de helft van zijn land niet meer en staat het keerwerktuig vaker in de schuur.

Eigen proef op de som

Met begeleiding van DLV, maar zeker ook met de theorie van het principe van niet-kerende grondbewerking (NKG) in zijn achterhoofd, nam Van Putten zijn eigen proef op de som. 'Na de oogst van 2009 heb ik de helft van het land niet geploegd. Het bespaart tijd, brandstof en geld, maar dat was niet de hoofdreden. Mijn doel was om de grond minder te belasten en een betere bodemkwaliteit te krijgen.'
Het deel dat niet geploegd werd, kreeg wel een diepe bewerking met een Kverneland CLI. ' Vorig najaar waren het ideale omstandigheden om te woelen. De grond was diepdroog waardoor het mooi kon opbreken', blikt de akkerbouwer terug.

Vocht beter vasthouden

Met de structuur en doorlaatbaarheid van de niet-geploegde gronden is het prima gegaan dit voorjaar. Van Putten heeft geen wateroverlast gehad. 'Pas in juli kwam de regen. Was dat eerder geweest, dan zou het niet ploegen van het land een nadeel zijn geweest.'
Door niet te ploegen blijft de grond compacter en houdt het beter vocht vast. Onder nattere omstandigheden is het dan ook moeilijker om tijdig een grondbewerking uit te voeren. De wintertarwe op het ongeploegde land werd onder droge omstandigheden geoogst. De opbrengst van 11,5 ton per hectare viel hoog uit, maar of dat volledig ligt aan het niet ploegen, is niet exact vast te stellen. 'Niet ploegen heeft geen nadelig effect op de opbrengst; eerder een goede uitwerking', merkt Van Putten op.

Groei niet minder dan op geploegde deel

Ook de groei van de suikerbieten is op de ongeploegde percelen zeker niet minder dan op de geploegde. 'Bij het systeem van NKG hoort een groenbemester die de grond in de winter beschermd en bodemvruchtbaarheid verbetert. Nadeel hiervan is dat de grond door de beworteling van de groenbemester langer zijn vocht vasthoudt. Hierdoor duurde het langer voor de grond droog genoeg was om een goed zaaibed te maken. Wel was de opkomst van de bietenplanten optimaal. Er was in het beginstadium voldoende vocht in de toplaag aanwezig. Dat vind ik een groot voordeel van niet ploegen.'
Het resultaat van de suikerbieten is evenals bij tarwe hoog: 15 ton suiker per hectare. Dit jaar werkte het NKG-systeem volgens de teler goed, maar de opbrengst had in een nat voorjaar waarin pas drie weken later gezaaid had kunnen worden, slechter uit kunnen vallen.

Risico van het systeem

Om dezelfde reden als bij de bieten was ook bij het planten van de pootaardappelen aanvankelijk de te natte bouwvoor een beperking. Ondanks het tijdig doodspuiten van de groenbemester duurde het langer dan op geploegde percelen. 'Op het ongeploegde perceel moest ik in het voorjaar duidelijk langer wachten voordat de grond de juiste temperatuur en vochtigheidstoestand had om te poten.' Van Putten noemt dit een risico van het systeem. Uiteindelijk had het geen negatieve gevolgen voor de opbrengst.
Hoeveel de opbrengst precies is, wordt na afleveren bekend, maar vooralsnog schat hij dit jaar minimaal 5 procent meer opbrengst dan op de geploegde percelen. Het verschil komt vooral door de meer egale knolzetting.
Niettemin bleek NKG dit jaar op een ander front al profijt op te leveren. 'De draagkracht van de grond was beter dan op de geploegde gronden. Dat was duidelijk merkbaar tijdens het rooien. Ik had veel minder last van insporing. Aan de andere kant was het iets moeilijker om de meegerooide grond uit te zeven. Het kost meer inspanning om de aardappelen schoon afgeleverd te krijgen. Het lossen gaat langzamer en je moet meer grond wegrijden.'

Uien blijven ver achter

De opkomst van de uien was zeer goed, stelt Van Putten. 'Maar als het een nat voorjaar zou zijn geweest, zou het zaaitijdstip net als in de suikerbieten verlaat zijn. Het gevolg is dan een verlies in opbrengst', erkent hij.
De goede opkomst van de uien resulteerde niet in een navenante opbrengst. 'Mijn inschatting is dat de uien ver beneden de gangbare opbrengst zitten; dat kan wel een derde minder zijn.'
Het is bekend dat uien een zwak wortelstelsel hebben. Op niet-geploegde grond wortelt het gewas daarom moeilijker. Toch kijkt hij daar erg van op. 'Aanvankelijk was de opkomst boven verwachting, maar toen het in het groeiseizoen op productie aankwam, was de beworteling gewoon niet goed genoeg. Echter dat de opbrengst zoveel achter zou blijven, had ik niet verwacht. Uien hebben meer hinder van de bodemstructuur vanwege de vastere ondergrond. Niet ploegen is in dit geval dus een duidelijk nadeel.'
De akkerbouwer concludeert hieruit dat uien het minst geschikt zijn voor NKG. Althans, bij eenmalig niet ploegen. 'Had ik meerdere jaren een bouwplan met een NKG-systeem, dan ben ik ervan overtuigd dat het effect op de uien heel anders was geweest.'

Voorlopig geen overstap

De betere opkomst van de suikerbieten en pootaardappelen heeft voor een groot deel te maken met dat ongeploegde grond meer vocht vasthoudt, maar er zijn meer factoren die ervoor hebben gezorgd dat niet ploegen goed uitpakte. Zo stimuleert de bodemstructuur van NKG een goede groei en ontwikkeling van de gewassen, behalve bij de uien van Van Putten dit jaar.
Hoewel NKG beslist een aantal interessante pluspunten heeft, stapt Van Putten er toch niet op over. 'Om echt effect te behalen zou ik mijn bouwplan moeten aanpassen, een rijpadensysteem moeten invoeren en alles langdurig moeten voortzetten. Dat betekent mede dat ik het machinepark moet aanpassen. Stoppen met ploegen wordt zo een kostbare omschakeling. Nu heb ik een jaar niet geploegd, maar jaar in, jaar uit ploegloos telen past mij niet. Het is niet voor het hele bedrijf structureel uitvoerbaar. Ik teel veel hakvruchten; die belasten de structuur van de bouwvoor zodanig dat ik maatregelen moet nemen om de verdichting op te heffen. Dat is lastig met de NKG-methode', licht hij toe.
Hij bekijkt het nu van jaar tot jaar en daarmee houdt hij er zijn eigen methode op na. 'Als ik de kans heb, ploeg ik niet. Dat hangt ook van het seizoen en het weer af. De grond is nu zo verdicht en verzadigd met vocht, dat dit jaar het overgrote deel geploegd wordt. Ik weet zeker dat het zonder ploegen dit jaar niets wordt. Voor de percelen waarover ik nog twijfel, beslis ik in ieder geval voor januari.'

Voordelen NKG:

• Meer bodemleven
• Betere bodemstructuur
• Diepere doorworteling
• Betere waterinfiltratie
• Meer capillaire opstijging
• Betere draagkracht en berijdbaarheid
• Minder erosie door wind en water
• Lager brandstofgebruik
• Lagere arbeidsbehoefte nodig voor grondbewerking

Bedrijfsgegevens

Henk van Putten heeft een akkerbouwbedrijf van 100 hectare in Dirksland. Hij teelt wintertarwe, suikerbieten, witlof en uien. Pootaardappelen vormen het hoofdgewas. Tevens verhuurt hij land voor de teelt van bloembollen. Daarnaast runt hij een 500 hectare groot graanbedrijf in Oost-Duitsland met wintertarwe, wintergerst en winterkoolzaad. De gronden daar zijn sinds 2001 nauwelijks meer geploegd.