Afzetplan Flevolandse aardappeltelers mislukt

Akkerbouwer en woordvoerder namens het boerencollectief, Herman de Jong uit Dronten, is hevig teleurgesteld in de aardappelindustrie. 'Een grote afnemer kwam afgelopen zomer met de vraag of we 150 bunder aardappelen bij elkaar konden krijgen voor het late segment. Hier in de polder kunnen we tot april, mei of juni nog een goede kwaliteit leveren. De frietproducent wilde zich verzekeren van een vaste bevoorrading. Wij zagen dat ook wel zitten. Er wordt immers al jaren opgeroepen tot bundeling.'De Jong sloeg met nog tien collega's bij hem in de buurt aan het rekenen. Na enkele avonden stoeien, zaten de telers op één lijn. 'Dat viel niet mee. Je moet het eens worden over de hoeveelheden die iedereen levert, wie er meedoen, wanneer we afleveren en natuurlijk over de prijs.'

Onderhandelingsruimte

Het voorstel waarmee de groep met frisse moed en enthousiasme de boer op ging, bestond uit 137 hectare met diverse rassen, waaronder het aardappelmoeheidresistente ras Innovator. Volgens het collectief een gewild ras onder afnemers. Ze leggen een prijs neer van 0,15 cent per kg. De berekening is gebaseerd op de kostprijsberekening van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond. Hierin waren bewaarkosten tot en met juni meegerekend. 'Natuurlijk hadden we iets hoger ingezet, zodat we nog wat onderhandelingsruimte hadden. We hadden hoge verwachtingen van ons voorstel, vooral omdat zij ons hadden benaderd.'

Late reactie

Toch liep het op niets uit. 'Dat de reactie erg lang op zich liet wachten, gaf ons te denken. De afnemer kwam uiteindelijk terug met een tegenbod van een halve cent boven de contractprijs. Voor 10 tot 12 euro kunnen wij niet telen en opslaan in de lange bewaring', schetst De Jong hun reactie. Late levering moet volgens hem al een verschil van 1,7 cent opleveren. Dat bestaat uit de behandeling tegen kiemremming van 1 cent en een bewaarverlies van 0,7 cent. Daarbij komen nog de stroomkosten.
De Jong en zijn kompanen beginnen er niet aan. 'Als het zo moet, moet ik mijn nieuwbouwplannen aan de kant zetten en de partij bij wijze van spreken in sleufsilo's bewaren. Meer zijn ze dan blijkbaar niet waard.'

Gepusht tot krachtenbundeling

Na de mislukte onderhandelingen met de eerste belanghebbende partij steken de elf Drontense telers de koppen weer bij elkaar. Ze besluiten hetzelfde plan aan te bieden aan andere partijen. Iedere teler klopt met een Excel-sheet aan bij zijn eigen afnemer. Het gaat in totaal om nog zes aardappelverwerkers van formaat. 'Deze keer kwam de respons vlot, maar ook bij hen hebben we geen succes. Voor een halve cent boven de contractprijs, dat hadden zij er voor over, doen we het niet. Daarmee halen we nog steeds onze kostprijs niet. Wij dachten eerder aan 2,5 tot 3 cent meer bij een meerjarig contract. Een van de verwerkers bood iets meer, maar voor levering in juni vonden wij het niet genoeg. Wij willen gewoon een goede prijs voor ons kwaliteitsproduct hebben en we hopen een leveringsafspraak voor drie tot vijf jaar vast te zetten. Dat ging niet.'

'Idee is goed, moment niet'

De Jong wijt het aan huidige marktomstandigheden. De polderboeren stoppen nu met hun inspanningen en willen het later nog eens bekijken. Ondanks de vergeefse pogingen staan de telers nog steeds achter hun plan. 'Het idee is goed', meent De Jong. 'Maar het moment niet. Misschien als de markt anders is, dat het toch nog lukt... Aan de ene kant hopen we nu dat het seizoen slecht begint, dan valt er misschien weer over ons voorstel te praten.'
Jammer vinden ze het wel. 'Op alle bijeenkomsten worden we gepusht om onze krachten te bundelen. Het was een tijdrovende klus, maar ook leuk om te doen. Dan is het zuur als het niet lukt.'
Tot die tijd gaat iedere teler zijn eigen weg. Voor De Jong betekent dat dit jaar een poging wagen op de termijnmarkt. 'Ik ga mijn kansen beproeven in de termijnhandel. Ik heb er niet veel ervaring mee, maar een buurman weet er vaak een goede prijs te behalen. Ik sluit in ieder geval niet te snel een contract af.'

*) De geïnterviewde noemt de betreffende afnemers niet bij naam om mogelijke toekomstige afzetafspraken niet in de weg te staan.

Reactie NAV: 'Blijf bij elkaar'

De reden van het stuklopen van het bundelingsplan van elf telers uit Dronten ligt volgens Keimpe van der Heide van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) aan de regie die de afnemers in de keten hebben en niet zomaar willen afstaan. 'Zodra er meer telersinitiatieven ontstaan, leidt dat tot een kentering in de sector. Tot dat moment kunnen afnemers zeggen hoe zij het willen. Daarom stimuleren wij bundelingsinitiatieven zoals deze.' Dat gebeurt op bijeenkomsten, maar de NAV werkt ook aan het opzetten een club à la Gappi in Nederland en België.
'De eerste stap ligt bij de telers. Maar wil je wat bereiken, dan moeten er meerdere telersverenigingen opstaan. Misschien was in dit geval de groep te klein. Dat de eerste aanzet niet tot het gewenste resultaat leidde, wil niet zeggen dat er met het plan iets mis is', benadrukt de NAV-voorman. Van der Heide noemt het afzetvoorstel om een beter rendement voor consumptieaardappelen te halen juist goed. Hoewel de groep tegen een muur opliep, hoopt hij dat de telers met hun plannen doorgaan.
Hij kan zich wel voorstellen dat de boeren het plan even laten rusten, maar roept hen op bij elkaar te blijven. 'Zet door. Uiteindelijk moeten de telers een gelijkwaardige positie in de keten krijgen. Een kleine groep telers is geen gesprekspartner voor een industrie die te maken heeft met concurrentie.'
Wellicht dat de markt door weersomstandigheden of krimp van het areaal nog zo verandert, dat verwerkers zich zorgen gaan maken over de grondstoffen. 'Nu houdt het grote aanbod de prijs laag, maar bij een laat voorjaar, ziet de markt er heel anders uit', stelt hij. 'Ga door, er zijn zeker mogelijkheden voor bundeling.'