Directe financiering: minder keurmeesters bloembollen op pad

'Je gaat zeer selectief te werk', erkent bollenkweker Frans Ebbers in Creil. 'Je kijkt elke keer kritisch naar het nut van de keuring.' Ebbers had trouwens liever gezien dat de keuringsdienst nog nauwkeuriger met het urenoverzicht omging. 'Nu kan ik niet zien of de keurmeester anderhalf uur, een uur en vijftig minuten of twee uur aan de slag is geweest. Er staat gewoon twee uur op het overzicht en dat wordt dus gedeclareerd.'

Rendabel?

Ebbers stelt zich bij elke keuring de vraag of het rendabel is. 'Vroeger liet je alles keuren op de eisen voor export naar Japan. Dan voldeed je aan de hoogste eisen en het staat natuurlijk goed als al het materiaal met Japankeuring het bedrijf af gaat. Nu vraag ik me eerst af waar de bollen heen gaan en als er geen strenge eisen zijn, laat ik die keuring achterwege. De klant betaalt er namelijk ook niet voor.'
Inmiddels laat Ebbers toch meer partijen keuren op de Japanse eisen, maar dat komt doordat klanten erom vragen. 'De klanten vonden het jammer, dus als ze er expliciet om vragen, laat ik de Japankeuring uitvoeren. Maatwerk.'
Broeier en kweker Arjen Rood van De Wit Bloembollen in Bovenkarspel ziet de rekening van de BKD ook binnenkomen. 'Het lijkt wel steeds meer te worden." Voor Rood is het echter geen reden minder vaak te bellen naar Lisse. 'Er is minder vraag naar keuringen voor Japan en de Verenigde Staten, want er gaan minder bollen heen. Wij broeien onze eigen bollen af, dus dat scheelt ook keuringen.'

Fors snijden in personeel

Dat veel kwekers zo redeneren als Ebbers en Rood, heeft de keuringsdienst gemerkt. De dienst snijdt fors in het personeel. Ruim 10 procent moet het pand verlaten. In de meerjarenvisie tot 2012, die de BKD in 2009 opstelde, gaf de dienst aan efficiënter te gaan werken. Dat kon door meer samen te werken met andere keuringsdiensten, diensten te digitaliseren via het digitaal loket en rekening te houden met een teruggang in het aantal bedrijven. Maar de dienst had een zo sterke afname als nu optreedt, niet verwacht.

Sterke afneme niet voorzien

Woordvoerster Petra Ruigrok van de BKD reageert: 'De meerjarenvisie BKD 2009-2012 is in januari 2009 verschenen. Per dezelfde datum is de BKD overgegaan naar volledige directe financiering. Echter, effectief ging de directe financiering pas in met de start van de voorjaarskeuring in april 2009. Dat ondernemers zich hierop zouden instellen, was voorzien. Maar dat zij minder BKD-werkzaamheden af zouden nemen in de mate zoals dat nu gebeurd is, was op het moment van verschijnen van de meerjarenvisie in januari 2009 absoluut niet te voorzien. Pas na het einde van de zomerkeuring werden de gevolgen van volledige directe financiering goed zichtbaar.'

Nog geen verbetering

De directe financiering wordt dan ook als grootste veroorzaker gezien van de noodzakelijke krimp. De BKD ziet nog geen verbetering op korte termijn. Ruigrok: 'Ondernemers blijven zeer bewust keuringsdiensten inkopen, niet meer dan noodzakelijk om de gewenste markttoegang te behouden. In de begroting voor 2010 wordt rekening gehouden met opnieuw een lichte daling van BKD-werkzaamheden.'

Verantwoordelijkheden naar bedrijf

In dezelfde meerjarenvisie pleit de BKD ook voor overheveling van verantwoordelijkheid voor de kwaliteit naar de bedrijven zelf. Die dienen daarvoor dan een keuringssysteem op het bedrijf in te richten. Of die van de grond komt, weet de keuringsdienst nog niet zeker. 'Of er ruimte komt voor ondernemers en de BKD om een verbeterde systeemkeuring in te richten, hangt af van diverse factoren. Zo zijn er bijvoorbeeld veranderingen in het AM-beleid per 1 juli 2010, worden steeds meer eisen gesteld aan tracking en tracing en kunnen veranderingen in keuringssystemen uitsluitend worden doorgevoerd met volledige acceptatie door nationale en Europese overheden en door de exportmarkten. De BKD zet zich in om keuringssystemen met de modernste inzichten te blijven ontwikkelen.'

Keurmeester moet keuren

Bij exporteur Stuifbergen in Noordwijkerhout gaat het werk van de keurmeesters ondertussen gewoon door. 'Het werk blijft hetzelfde', zegt schuurbaas Hans Seegers. 'Of er nu vijftig of vijfenveertig containers naar de Verenigde Staten of Canada gaan, de keurmeester moet de partijen gewoon keuren.'
Seegers tracht wel zo efficiënt mogelijk te werken. 'Ik probeer te voorkomen dat we elke dag de keurmeester moeten laten komen, door sommige partijen nog even vast te houden. Er zit wel een grens aan, want op een gegeven moment moet je toch leveren. Het combineren houdt een keer op.'

Met weemoed denken aan PT-heffing

Seegers kijkt dan ook met enige weemoed terug naar de tijd dat nog via de PT-heffing werd betaald. 'Toen maakte het niet uit, je kon de BKD altijd bellen. De rekening zag je niet. Ik denk dat het voor de kleine bedrijven best een flinke kostenpost is. De grote bedrijven kunnen efficiënter werken.'
Daar sluit Ebbers zich helemaal bij aan. Net als zijn collega-telers in de polder heeft hij grote percelen en grote partijen, wat het gemakkelijk maakt voor de keurmeester. De akkerbouwmatige telers menen dan ook dat ze de kleinere bedrijven subsidiëren. Ebbers: 'Wat mij betreft mag de kostentoedeling nog wel meer op maat.'

Keurmeesters van de toekomst

De sanering bij de keuringsdienst baart Ebbers wel zorgen. Hij hoopt dat de organisatie niet het kind met het badwater weggooit. 'Ik heb de afgelopen tijd veel jonge keurmeesters op mijn bedrijf gehad die veel vakkennis bezitten en die heel flexibel zijn. Het is niet te hopen dat deze jonge mensen door de reorganisatie verdwijnen, want dit zijn de keurmeesters van de toekomst.'

Voorlichtingsbijeenkomsten AM-richtlijn

De Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) houdt de komende maanden voorlichtingsbijeenkomsten over de nieuwe aardappelmoeheidrichtlijn, die op 1 juli ingaat. De KAVB overlegt met de Bloembollenkeuringsdienst (BKD) en de Plantenziektenkundige Dienst (PD) hoe het nieuwe beleid het best kan worden ingevoerd. Tracking en tracing, ofwel het volgen van het product van plantgoed tot eindbestemming, is straks noodzaak. Alle partijen krijgen een uniek nummer waarmee de gangen van de cultivar zijn na te gaan. Van elke partij moet duidelijk zijn van welk perceel de bollen komen en uiteraard hangt de AM-status van dat perceel aan die registratie. De BKD registreert de AM-status van de partijen, maakt een lijst van exportwaardige bedrijven en controleert straks intensiever op AM.

Gescheiden partijen

Partijen van verschillende percelen moeten gescheiden en apart worden geregistreerd en het BKD-nummer gaat mee in het handelskanaal. Samenvoegen van partijen blijft wel mogelijk, maar daar komen wel speciale spelregels voor. Partijen van niet-AM-vrije en AM-vrije percelen moeten worden gescheiden, machines moeten tussentijds worden schoongemaakt en ook dat moet weer na te gaan zijn. Ook daar hoort dus een registratie bij.

Exporeren naar binnen of buiten EU?

Gevolg is dat kwekers in een vroeg stadium moeten besluiten of ze wel of niet willen exporteren naar landen buiten de Europese Unie en dat de tracking en tracing veel nauwkeuriger en gedetailleerder wordt. De export van de oogst van 2010 valt nog onder de huidige regels, maar de PD en de BKD gaan al proefdraaien met het nieuwe AM-beleid.
De handel binnen de EU wordt juist soepeler. Dahlia's, gladiolen, hyacinten, lelies, narcissen en tulpen mogen op een perceel worden geteeld waarvan een onderzoeksverklaring over de AM-status bekend is of op percelen waarvan aantoonbaar is dat er de afgelopen twaalf jaar geen aardappelen zijn geteeld. Wordt op een besmet perceel geteeld, dan is het voldoende als de bollen na de oogst praktisch vrij van grond worden gemaakt. Aan de teelt van bollen die op het eigen bedrijf worden gebroeid en binnen de EU in kleinverpakking worden afgezet, stelt de EU geen extra eisen.

Besparen op BKD-bijdrage

Vanaf dit seizoen kunnen telers direct besparen op hun BKD-jaarbijdrage, meldt de keuringsdienst. Door partijen en tuinen te registreren in het digitaal klantenloket, besparen zij 33,75 euro op hun jaarbijdrage. Vanaf 2010 geldt een tariefverschil voor papieren en digitale registratie. Het verschil in tarief is ook gebaseerd op het digitaliseren van de communicatie tussen de teler en de BKD; teleroverzichten, monsteruitslagen, certificaten en facturen komen beschikbaar in het bedrijfsdossier in het digitaal klantenloket. De BKD roept telers dan ook op gebruik te maken van het loket.