Met remsysteem op lucht de langste adem

In de ons omringende landen geldt een verplichting voor het gebruik van een luchtreminstallatie op het grootste gedeelte van de getrokken landbouwvoertuigen. Zo zijn in Duitsland boven de 25 kilometer per uur luchtremmen verplicht. In ons land bestaat die verplichting (nog) niet. De afgelopen tien jaar namen de trekkers en aanhangers vooral in gewicht en grootte toe. Een kieper kleiner dan 16 ton kom je al amper meer tegen bij een loonwerker of akkerbouwer. Ook rijden de meeste trekkers tegenwoordig 50 kilometer per uur. Voor de veiligheid van de bestuurder alsook de medeweggebruiker is een goede beremming, dus lucht, gewoon noodzaak.
Als duidelijkste argumenten voor lucht gelden vooral de betrouwbaarheid en het beter kunnen doseren van de luchtremmen in vergelijking met oliedruk.

Trekker en aanhanger harmonisch

In tegenstelling tot hydraulische remmen, gebruik je bij lucht, energie en aansturing om de rem eraf te zetten. Een veer zorgt er namelijk voor dat bij dit systeem de rem in principe vaststaat en de lucht hem lost. 'Die voorgespannen veer levert een constante kracht', legt Gijs Bokkers van De Vor Achterveld uit. 'Als het voertuig, in dit geval de trekker, rijdt, bezit het systeem zijn volle luchtdruk en staat de rem helemaal los. De luchtkracht tegen de veer in is proportioneel met de voetkracht van de chauffeur. De luchtdruk op het systeem bedraagt 8 bar en is voldoende om de veer ingedrukt te houden en de voetkracht van de bestuurder is dan nul. Als dus de pedaaldruk bij vol remmen bijvoorbeeld 8 kilo is, kun je zien dat bij elke kilo onder de voet de druk bij de veer met 1 bar afneemt. Hoe meer kracht op je pedaal, hoe lager de luchtdruk bij je veren.'
Op deze manier kan de bestuurder de remmen goed doseren. De meeste trekkers gebruiken de lucht meestal niet voor de eigen beremming, maar remmen meestal gewoon hydraulisch.

Tweeleidingsysteem

huidige trekkers (en ook vrachtwagens) werken met een tweeleidingremsysteem. Hart van het systeem vormt de luchtcompressor. 'Bij Fendt zit deze meestal geïntegreerd in de distributie, dus onderhoudsvrij', vertelt Bokkers. 'Deze zuigt de lucht aan door het luchtfilter van de trekker en pompt die dan, eventueel via een luchtdroger, naar de luchtketel en brengt daarmee het systeem op een werkdruk van 8 bar. Deze luchtdroger is noodzakelijk omdat anders vanwege de condens in de lucht ventielen kunnen vastvriezen. De compressor verpompt altijd lucht, of hij vult de ketels, of blaast drukloos weg wanneer de werkdruk is bereikt. Dit wordt geregeld door de drukregelaar. Vanwege het chronische plaatsgebrek van een trekker kan het trouwens voorkomen dat de fabrikant meerdere kleine ketels monteert.'
Een tweeleidingsysteem bezit voor het remmen van de aanhanger twee leidingen: een vulleiding (geel) en een stuurleiding (rood). Deze vulleiding, die constant onder een druk van ongeveer 8 bar staat, koppelt de ketels van de trekker en de aanhanger aan elkaar om de ketel van de laatste te vullen. Wanneer deze leiding knapt, zal de aanhanger door het drukverlies meteen op de rem gaan.

Aanhangerremventiel

Tijdens het rijden is de stuurleiding drukloos. Wanneer de bestuurder op het rempedaal trapt, bouwt de stuurleiding, via een aanhangerremventiel van de trekker, proportioneel de druk op. Een stuurventiel op de aanhanger zorgt er dan voor dat de druk in de rembooster proportioneel zakt en de trommel begint te remmen. Bokkers: 'Het aanhangerremventiel van de trekker kent ook een zogenoemde vooraansturing. Hierbij zorgt een schakelaar gekoppeld aan het rempedaal er bij een lichte aanraking al voor dat er zich een lichte druk, circa 0,5 bar, in de stuurleiding opbouwt en de aanhanger dus een fractie eerder dan de trekker begint te remmen.' Bij het vastzetten van de handrem zet je met een luchtregelventiel trouwens ook gelijktijdig de aanhanger op de rem.

Anders remmen met volle of lege wagen

Als een remsysteem goed werkt met een volle aanhangwagen, dan werkt het echter niet goed als deze leeg is, maar grijpt de rem te abrupt aan, omdat bij een veel geringere pedaaldruk de wielen al kunnen blokkeren. Vroeger kon je hiervoor op de aanhangwagen via een hendeltje met de standen 'vol, half en leeg' de remdruk begrenzen.
Tegenwoordig werkt dit automatisch met behulp van een ALR-ventiel aangestuurd met een sensor of stangetje aan de (blad)vering dat hier, door de hoogte ten opzichte van het chassis te meten, de belasting registreert.
Een andere regeling meet bijvoorbeeld in het systeem van de hydraulische of luchtvering. Bij sommige fabrikanten van mesttanks vindt regeling van de remdruk plaats door de niveaumeter op de tank. De luchtketel op de trekker zorgt voor de bediening van de ventielen op de aanhanger, terwijl de ketel op de aanhanger de remboosters bedient.

Producenten over wetgeving

'Op Europees niveau is een discussie gaande om de veiligheidseisen voor trekkers en aanhangers naar een hoger plan te brengen', aldus Theo Vulink, branchemanager van Federatie Agrotechniek. 'Wij zijn er voorstander van dat de remwerking in harmonie is met het tonnage en de rijsnelheid. Hiervoor is de afstemming tussen het trekkende en getrokken voertuig erg belangrijk. Vanuit dit oogpunt zijn luchtremmen gewoon beter te doseren. Vooralsnog kunnen wij alleen een advies uitbrengen, maar in ieder geval zit er op korte termijn een verandering in de regelgeving op Europees niveau aan te komen.'
De meest importeurs van trekkers geven aan dat de keuze van luchtremmen vooral bij loonwerkers de laatste jaren merkbaar toeneemt. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan. Bij een trekker ligt de meerprijs tussen de 2.500 en 3.500 euro, terwijl je voor een kieper of tank 500 tot 700 euro per as neertelt. Dat zijn vooral voor akkerbouwers behoorlijke bedragen. Loonwerkers hebben in dat opzicht meer over voor de veiligheid van hun combinaties, omdat die natuurlijk ook veel meer op de weg zitten.

Voorstander van luchtremmen

De meeste fabrikanten van aanhangers zijn in ieder geval voorstander van luchtremmen. 'Het grootste voordeel is dat je lastafhankelijk en gevoeliger kunt remmen waardoor je ook minder bandenslijtage hebt', stelt Francis Wiertz van Joskin. 'Ik denk dat iedereen trouwens naar lucht zal moeten gaan met de trekkers die 50 of 60 rijden. In Nederland leveren wij steeds meer luchtremmen, op de drie-assers vrijwel allemaal. Sommige bedrijven kiezen ook nog wel voor een dubbel remsysteem met lucht en hydrauliek wanneer niet alle trekkers over lucht beschikken.'
'Ten aanzien van beremming kent Duitsland een duidelijke en stabiele wetgeving waar Nederland wel eens een voorbeeld aan kan nemen', meent Marc Veenhuis van Jan Veenhuis. 'In ons land zijn veel loonwerkers niet toe aan luchtremmen omdat veel trekkers niet over een luchtdroger beschikken. Wanneer het dan gaat vriezen, krijgen wij heel vaak telefoontjes, omdat de kieper niet wil remmen. Lucht en vocht gaan gewoon niet samen.'
'Het enige nadeel van luchtremmen is dat het duurder is', aldus Frank Berkers. 'Eigenlijk verkopen wij zowat al onze machines met lucht. Het grote voordeel van luchtremmen is dat het systeem zelf met behulp van een ALR-ventiel de remkracht aanpast aan de belasting, bij het losbreken van de aanhanger gaat de rem erop. Ze werken altijd en hebben dus de beste papieren.'
'Vanwege de veiligheid en het gedoseerd remmen ben ik voorstander van luchtremmen', vertelt Alex van Bakel van USA Equipment. 'Wanneer bij hydraulisch remmen een of meerdere wielen blokkeren heb je zo een platte kant op je banden.'

Loonwerkers kiezen voor veiligheid

Een belrondje langs een aantal gebruikers leert dat transporterend Nederland er net zo over denkt. Zo stelt loonwerker Coen Berg in Leusden: 'Met lucht rem je veel gedoseerder. Wij hebben al onze aanhangers zoals de carrier, twee opraapwagens, een Tebbe-strooier en de mesttank op lucht. Ik zou het liefst willen dat binnen nu en twee jaar alles volgens de Duitse wetgeving geregeld is. Ook wat betreft kenteken en rijbewijs.'
'Als het niet goed was hadden ze het toch niet op de vrachtwagen', verklaart loonwerker Herman Verkleij in Reeuwijk. 'Zelfs als het slecht remt, remt het nog.'
Pieter van Gog, tuinder in Deurne, stelt: 'Als je een nieuwe trekker aanschaft, ben je stom bezig wanneer je daar geen lucht op bestelt. Wij hebben alles op lucht, want dat is wel de toekomst. In de winter moet je je niet laten verrassen als je geen luchtdroger op de trekker hebt; dan kunnen de ventielen vastvriezen.'
'Natuurlijk hebben wij luchtremmen op onze aanhangers', verklaart loonwerker Frans Ploegmakers in De Rips. 'Dat hadden we al tien jaar eerder moeten doen, want het remt veel directer.'
'Ik rij al tien jaar met luchtremmen', verklaart loonwerker Jan Mulder in Kootwijkerbroek. 'Ik wil geen hydraulische meer. Wel moet je ervoor zorgen dat 's winters de vaatjes van de luchtdrogers met alcohol gevuld zijn.'
Geen enkele van de gebruikers moppert over de meerprijs van een luchtremminstallatie omdat ze bewust kiezen voor een stuk veiligheid.