Kansen voor lupine als sojavervanger

In 2008 werd wereldwijd 232 miljoen ton soja geproduceerd. Het grootste deel daarvan – in Nederland zo'n 90 procent – is bedoeld voor veevoer, maar ook in de schappen van de supermarkt kom je veelvuldig soja tegen. Soja is goed bruikbaar als eiwitbron in vleesvervangers, als emulgator en broodverbeteraar in bakkerijproducten en als plantaardige olie in margarine en sauzen. Helaas is het met soja niet allemaal koek en ei: genetische modificatie en kap van het regenwoud voor nieuwe plantages vinden bij veel consumenten geen goedkeuring. Toepassing van alternatieve eiwitgewassen, zoals de peulvrucht lupine, zou soelaas kunnen bieden.

Op zoek naar alternatief voor soja

Voor LI Frank, sinds 2007 onderdeel van ingrediëntenleverancier Barentz Group, vormde de crisis rondom 'genetisch gemodificeerde organismen' halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw de aanleiding om te zoeken naar een alternatief voor soja. Carrie Lucassen: 'We moesten op zoek naar een vervanger die goed inpasbaar was in wat we al deden. Er is toen een studie uitgevoerd naar verschillende peulvruchten. Lupine kwam daarbij als beste uit de bus.'
Sindsdien maakt LI Frank naast sojaproducten ook producten met lupine als grondstof. Ongeveer 60 procent van de omzet komt van lupineproducten. De bakkerijsector is de belangrijkste afnemer.

Australische lupine

LI Frank verwerkt de bonen van de zoete lupine Lupinus angustifolius. Het bedrijf haalt de planten voornamelijk uit Australië, het grootste lupineproducerende land ter wereld. De prijs van deze lupine ligt rond de 0,35 euro per kilo. Ook in Europa zijn er teeltgebieden: in Duitsland, Polen, Spanje en Frankrijk. Lucassen: 'We gebruiken ook wel lupine uit Duitsland. De Franse lupine is voor ons niet geschikt. Ze telen daar een ander ras, de Lupinus albus. De platte bonen van die plant kunnen wij met onze machines niet verwerken.'

Tien Nederlandse bedrijven

In Nederland wordt nog nauwelijks lupine verbouwd. Volgens het CBS stond er in 2008 op ongeveer 11 hectare lupine, verdeeld over tien agrarische bedrijven. Lucassen zou het mooi vinden als LI Frank de grondstof ook uit Nederland kan gaan halen. 'Nu moeten er behoorlijk wat kilometers worden gemaakt om de lupine hier te krijgen. Bovendien zijn we dan minder gebonden aan een bepaald land. Twee jaar geleden was er bijvoorbeeld grote droogte in Australië en kwam er weinig lupine van het land. We moesten toen van tevoren al vastleggen hoeveel kilo we wilden gaan draaien in dat jaar. Een extra teeltgebied maakt je minder afhankelijk.'

Teelt plantaardige eiwitten stimuleren

De Nederlandse Akkerbouw Vakbond wil dat minister Verburg meer maatregelen neemt om de teelt van plantaardige eiwitten te stimuleren, zoals in lupine.
De minister ziet daar weinig in. Afgelopen najaar schreef ze in een antwoord op Kamervragen van de Partij voor de Dieren dat boeren zelf wel voor deze teelt zullen kiezen als die niet te veel risico's met zich meebrengt, past in het teeltschema en voldoende rendabel is. Dat laatste vraagt een voldoende teeltopbrengst en daarover verschillen onderzoekers van mening.

Teeltopbrengst in Nederland

Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) van Wageningen UR schat de opbrengst in Nederland op 2 tot 3 ton per hectare. Dat is niet voldoende om soja in veevoer te vervangen.
Het Louis Bolk Instituut is in 2007 een onderzoek gestart naar de teelt van lupines en noemt de perspectieven gunstig: 'Waar opbrengsten een aantal jaren geleden nog nauwelijks boven de 2 tot 3 ton per hectare uitkwamen, lijkt die opbrengst inmiddels naar 5 ton per hectare op te lopen.'
Ook Stichting Kiemkracht, een alliantie van het Productschap Akkerbouw en InnovatieNetwerk, is optimistischer. Een opbrengst van 5 ton lupinebonen per hectare moet volgens hen mogelijk zijn. Kiemkracht zet in eerste instantie niet in op lupine als veevoer, maar zoekt naar nieuwe markten voor puur plantaardige producten.

Stikstofbindend peulvruchtgewas

Lupine is een peulvruchtgewas met een sterke stikstofbinding. Het werd door de oude Egyptenaren en Grieken al gebruikt als voedingsgewas. De bonen hebben een hoog percentage eiwit en bevatten daarnaast mineralen als ijzer en zink. Tot de Eerste Wereldoorlog was de toepassing in voedingsmiddelen beperkt door het hoge gehalte aan alkaloïden, giftige bitterstoffen die de plant zelf aanmaakt om vraat te voorkomen. Daarna werden zoete varianten ontwikkeld met lage alkaloïdgehaltes. In totaal zijn er meer dan 300 lupinenrassen en vele hybriden.