LEI: gewoonte en vertrouwen belangrijk

Opdrachtgever EL&I vroeg aan het LEI om inzicht te geven in de marktrelaties tussen aanbieders en afnemers van agrarische producten. Aardappeltelers en varkenshouders fungeren in het onderzoek als voorbeelden. Door de twee uiteenlopende sectoren te bestuderen, onder meer door het inventariseren van contractvormen en door interviews met betrokkenen, kon het LEI inzicht krijgen in overeenkomsten en verschillen in handelsrelaties.

 

Vrije markt

Bij de afzet van biggen en vleesvarkens – meestal via tussenhandelaren – zijn contracten niet gebruikelijk. Vaak is sprake van gewoontehandel en mondelinge afspraken. Bij industrieaardappelen is het juist omgekeerd. Daar kiezen telers veelal voor het gemak en de zekerheid van afzetcontracten waarin vaste prijzen of poolprijzen worden afgesproken - ondanks dat de prijs op de vrije markt gemiddeld hoger is. Dan gaat het meestal om schriftelijke contracten. Het afsluiten en ondertekenen daarvan gaat echter met weinig inspanning gepaard, wat het belang van gewoonte en vertrouwen onderstreept.

 

Kiezen de producenten voor afzet onder eigen verantwoordelijkheid, dan houden ze zich heel goed op de hoogte van de gangbare prijzen. Varkenshouders oriënteren zich meestal goed op de markt voor biggen en vleesvarkens en vergelijken daarbij verschillende noteringen. Slachterijen weten dat, en blijven dan ook met hun prijsstelling dicht bij elkaar in de buurt. Ook aardappeltelers die op de vrije markt afzetten zijn vrijwel dagelijks bezig zich op de markt te oriënteren.

 

Contract

Met behulp van een contract dekken aardappeltelers zich niet alleen in tegen prijsrisico's maar zorgen ze ook voor afzetzekerheid. Datzelfde kan ook bereikt worden met een mix van afzetvormen zoals vrije markt, poolcontracten en vaste prijscontracten. Omgekeerd geldt hetzelfde voor de afnemer, die zich door het sluiten van contracten van de aanvoer van grondstoffen verzekert. In tegenstelling tot akkerbouwers dekken varkenshouders zich nauwelijks in tegen prijsrisico's. Ze zijn ook niet actief op de termijnmarkt, maar ze produceren dan ook niet zoals aardappeltelers een bewaarproduct. Varkenshouders handelen vrijwel volledig op basis van fluctuerende weekprijzen.