WUR bewijst dat landbouwtransitie onbetaalbaar is zonder overheidssteun

Het WUR-rapport dat dinsdag naar de Tweede Kamer is gestuurd, komt volgens LTO met enkele zorgwekkende conclusies. ‘Deze dwingen politici en overheden tot het maken van heldere keuzes als het gaat om toekomstig landbouwbeleid. Wat LTO betreft moet er gekozen worden: óf investeren in beleid dat ondernemers economisch perspectief biedt, óf doelen weer loslaten die zonder faciliterend beleid economisch niet haalbaar blijken te zijn.

‘Desastreuze effecten’

LTO trekt twee - volgens haar belangrijke - conclusies uit het onderzoek voor toekomstige politieke besluitvorming. ‘Voor milieu, water, biodiversiteit en klimaat liggen er concrete opgaven, inclusief deadlines. Maar voor het beleid dat hieraan ondersteunend moet zijn, is dat niet het geval. Om doelen te halen is het van cruciaal belang dat er op korte termijn een inhaalslag gemaakt wordt met beleid dat economisch perspectief aan ondernemers biedt.’

Verder blijkt volgens LTO uit het onderzoek dat de geanalyseerde maatregelpakketten effectief zijn om emissiereducties te realiseren, maar dat dit gepaard gaat met zeer negatieve financiële gevolgen. ‘De continuïteit van een groot deel van de agrarische bedrijven wordt hierdoor bedreigd. Zonder ondersteunend beleid zal de transitie voor deze bedrijven niet haalbaar zijn. Desondanks blijkt ook dat, wanneer het vakmanschap en de innovatiekracht uit de sector worden gecombineerd met een stimulerende beleidsaanpak, de transitie wél mogelijk is. Of en hoe inkomensverliezen worden gecompenseerd is dus een politieke keuze.’

De Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) uit zich in gelijke bewoordingen. ‘Het rapport bevestigt dat de kosten van verduurzaming zijn niet op te brengen door akkerbouwers. Ook wordt duidelijk hoe groot de inkomensdaling is van de maatregelen die in 2023 al van kracht zijn geworden door het nieuwe GLB, het 7e Actieprogramma Nitraatrichtlijn (7 AP) en afbouw van de derogatie.’ Extra schrijnend is volgens de NAV dat deze maatregelen in de akkerbouw juist leiden tot toename van stikstofoverschotten en broeikasgasemissies.’

Gevolgen schrikbarend

Volgens de NAV worden met het rapport ook de kosten zichtbaar die gepaard gaan met toekomstige maatregelen om de diverse doelen te halen. ‘Positief is dat de voorgestelde maatregelen dan tenminste wel gaan leiden tot vermindering van het N-overschot en broeikasgasemissies, maar de gevolgen voor de akkerbouwinkomens zijn schrikbarend. Voor akkerbouw zouden de prijzen voor de producten 6,5-20 procent omhoog moeten om de kosten van de toekomstige maatregelenpakketten te dekken.’

De NAV zegt wel een aantal zaken in het rapport te missen. ‘Ten eerste wordt er wel erg makkelijk gesteld dat akkerbouwers gewoon andere gewassen kunnen telen. Er is geen enkele aandacht voor de gewenste soort en hoeveelheid voedsel en andere producten die worden geproduceerd. De NAV vindt dat er juist een visie moet komen op de gewenste voedselproductie in Nederland en Europa. Het heeft geen zin om met subsidie producten te telen waar geen markt voor is. Ten tweede wordt er wel erg makkelijk van uit gegaan dat de tarieven voor de ecoregeling gelijk blijven. Gezien het financiële debacle in 2023 en de nog steeds niet vastgestelde bedragen voor 2024 voor het GLB lijkt het ons een illusie dat veel akkerbouwers op het laatste moment nog hun plannen inregelen op de ecoregeling.’

In de studie zijn verduurzamingsopgaven, mogelijke bijdragen van landbouwbedrijven en de economische impact in samenhang onderzocht. Zo meldt de WUR. Dat gebeurde in samenwerking met het ministerie van LNV, het Interprovinciaal Overleg, LTO, het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en Stichting Natuur & Milieu en sectordeskundigen. Deels gaat het om wettelijk verplichte maatregelen. Een voorbeeld is de afschaffing van de derogatieregeling, waardoor melkveehouders minder dierlijke mest op eigen gronden mag uitrijden.

Vanggewassen

Een ander voorbeeld is de verplichting voor akkerbouwers om vanggewassen te zaaien na het hoofdgewas, om te voorkomen dat meststoffen via het grondwater wegspoelen. Naast deze wettelijk verplichte maatregelen is het effect van mogelijke maatregelpakketten becijferd. ‘Deze pakketten zijn door LNV in overleg met stakeholders opgesteld en gebaseerd op een groslijst van maatregelen die bijdragen aan de meervoudige milieu- en natuuropgaven van het NPLG. Denk bijvoorbeeld aan het verhogen van het oppervlaktepeil in veenweidegebieden, het aanleggen van houtwallen en bomensingels, het toepassen van bufferstroken naast sloten, meer weidegang en emissiearme stallen.’

Fors inkomensverlies

Uit de studie blijkt volgens de WUR dat de verplichte en aanvullende maatregelen leiden tot substantiële emissiereducties. ‘Tegelijkertijd hebben ze zeer negatieve financiële gevolgen.’ Zo variëren de verwachte inkomensverliezen in de melkveehouderij van 28 tot 201 procent vergeleken met het huidige inkomen. In de akkerbouw gaat het om een daling tussen de 10 en 63 procent. ‘De cijfers laten zien de continuïteit van een flink aantal bedrijven ernstig wordt bedreigd als de doorgerekende maatregelen zonder hulp van de overheid worden ingevoerd’, aldus de WUR.